Mohamed Baghdadi (33), derdejaars masterstudent geneeskunde:
“In Syrië ging ik in opstand. We gingen in Idlib de straat op voor vrijheid. Assad kon ons niet stoppen, dus begon hij wapens te gebruiken. Daarom was ik ongeveer tien jaar geleden naar Nederland als vluchteling gekomen.
“Op de nacht van 8 december zat ik alleen maar televisie te kijken en de situatie te volgen via Whatsapp, Telegram en Facebook-groepen. Medestudenten vertelden me dat ze niet hadden geslapen. We gingen de volgende ochtend allemaal naar Utrecht. Iedere Syriër die ik ken was erbij. Het is alsof we drugs hebben genomen en ongelooflijk high zijn: zo blij zijn we met de val van Assad. We hebben daarom even tijd nodig om het te verwerken.
“Ik zag Assad en terroristische groepen als ISIS en Jobhat al-Nusra als hetzelfde. Waarom zou je Assad vervangen door Jobhat al-Nusra, dat HTS is geworden? Maar toen we opmerkten dat ze opgeleid zijn en de boodschap brachten dat Syriërs allemaal één zijn, begon ik nieuwsgierig te worden. Ik begon hoop te krijgen toen ze in Aleppo lieten zien dat ze geen wraak namen en zeiden dat ze vrede wilden, ook met christelijke wijken.”
‘Zonder landen als Nederland zaten we nu ergens in een tentenkamp’
“Later dacht ik: als de enige overwinning is dat de onschuldige mensen die voor tien jaar of langer in de gevangenis zaten nu zijn vrijgelaten, dan is dat genoeg. Het maakt niet uit wie er aan de macht komt. We hebben onze les geleerd. Als Syriërs lijden we al dertien – of eigenlijk vijftig – jaar onder de macht van Assad. Als er een nieuwe dictator komt en HTS ons geen rechten en vrijheid geeft, dan gaan we niet nogmaals vijftig jaar wachten.
“Landen als Nederland die vluchtelingen hebben opgevangen, hebben heel veel voor ons betekend. Zonder hun hulp hadden wij onze levens niet kunnen opbouwen en zaten we nu ergens in een tentenkamp. Als ik klaar ben met mijn studie is het tijd voor mij om iets terug te doen voor beide landen. Ik heb mezelf erg ontwikkeld in de onderwijssector van de arbeidsmarkt en ik heb Edu4u opgericht. Met die ervaring wil ik iets terugdoen voor Syrië en voor Nederland. Ik durf niet te kiezen tussen de twee. Ik hoor bij allebei. Ik denk dat ik in de toekomst heen en weer tussen Nederland en Syrië zal reizen.”
Dania Dukmak (21), tweedejaars biomedische wetenschappen:
“Ik woonde toen ik acht of negen was in Rif Dimashq, buiten Damascus. In 2011 was het daar erg heftig. We moesten schuilen en op straat zagen we bloed op de grond. Mijn moeder zei dat het ketchup was voor een filmopname. Ook hadden we een kogel gevonden die afgevuurd was op ons huis. Pas nu realiseer ik mij hoe heftig dat was, terwijl ik er als kind weinig van begreep. We waren eerst naar Saoedi-Arabië gevlucht. Omdat we daar geen verblijfsvergunning kregen, gingen we in 2016 naar Nederland.
“Tien dagen voor de tentamens zag ik dat Aleppo was ingenomen door HTS en kon ik alleen maar daaraan denken. Op kaarten kon je zien hoe ver HTS van bepaalde gevangenissen was en ik had twee familieleden die mogelijk gevangen waren. Sinds 2014 mocht mijn familie in Syrië niets over ze vragen. Gelukkig is één van de twee levend uit de Sednaya-gevangenis gekomen, maar van de andere hebben we niets gehoord.
“Ik heb een grote familie in Syrië. Contact hadden we niet veel, want ik uitte op sociale media veel kritiek op het regime. Familieleden keken niet naar onze berichten en communiceerden niet met ons omdat dat niet veilig was. Als ik met ze belde, zeiden ze alleen wat ze die dag hadden gekookt of gedaan. Meer dan dat konden ze niet zeggen. Als ik iets zei dat te ver ging, zeiden ze meteen ‘oh oh oh’, omdat ik moest stoppen. Alles werd afgeluisterd.”
‘Ik heb bijna geen herinneringen aan mijn eigen land, dat is best wel pijnlijk’
“Pas nu hoor ik hun meningen en ben ik erachter gekomen dat ze een beetje bekrompen zijn. Ze zijn gehersenspoeld door het systeem. Je groeit op met de Ba’ath-partij van Assad en als je daar geen lid van bent, dan kun je geen baan vinden. De partij was al 52 jaar aan de macht, dus mijn familie kon niet geloven dat het regime was gevallen. Er moet veel werk verricht worden om ze te laten realiseren hoe groot de wereld is en wat hun opties en rechten zijn.
“Wanneer ik met oudere mensen praat, zeggen ze weleens dat ze ooit in Syrië zijn geweest. Omdat ik zo jong was weggevlucht, ben ik heel benieuwd wat ze ervan vonden en wat ze daar hebben gezien. Ik wil zoveel mogelijk meningen vormen over mijn eigen land omdat ik bijna geen herinneringen heb. Dat is best wel pijnlijk. Ik hoop dat we allemaal naar Syrië kunnen als toeristen in ons eigen land, om te zien waar we vandaan komen.
“Mensen vragen nu: ga je naar Syrië verhuizen of blijf je in Nederland? Ik weet dat het uit nieuwsgierigheid komt, maar ik denk niet dat het de juiste tijd is om dit te vragen. Het is heel vaag voor iedereen, ook voor mij. Ik ben Syrisch, maar mijn actieve herinneringen heb ik hier in Nederland. Ik voel me hier thuis en ik heb hier mijn vrienden. Ik heb veel moeite gedaan om mij te integreren in de samenleving en ik draag mijn steentje bij. Ik ga niet opnieuw beginnen. Tenminste voor nu, dat kan altijd veranderen.”
Zerdesht Muhamed (30), derdejaars International Business Administration:
“Ik kom uit Afrin in het noordwesten van Syrië. In 2013 verhuisde ik naar Turkije. Mijn broer ging naar Zwitserland als vluchteling en kwam vervolgens in Nederland terecht. Om de familie bijeen te houden, sloten we ons bij hem aan in 2018.
“De val van Bashar al-Assad was niet zo’n grote verrassing voor mij als het moment dat rebellen de stad van Aleppo binnendrongen. De economische macht van Aleppo is veel belangrijker dan die van Damascus. Dus toen rebellen met weinig tegenstand van het Assad regime – noch van Rusland of Iran – kon binnendringen, wist ik dat Assad verleden tijd was. Ik wist alleen niet hoe lang dat nog zou duren.
“Ik ben erg blij dat Assad eindelijk weg is. Niet alleen als Koerdisch persoon, maar ook als een democratische Syriër. Ik hoop dat we gezamenlijk een schoon en nieuw Syrië kunnen opbouwen. Op dit moment is er eigenlijk geen sprake van een land, want er is geen centrale plek om beslissingen te nemen. Door de oorlog zijn Syrische mensen opgesplitst. Koerden, Alawieten, Soennieten, Druzen en christenen hebben allemaal hun eigen visie.”
‘Alleen de stad Damascus kan onze problemen oplossen’
“We hopen dat 8 december 2024 het einde van oorlog voor Syrië betekent en dat Koerdische en andere groepen in Damascus kunnen onderhandelen. Misschien kunnen ze federalisme bereiken, zodat ze hun Koerdische rechten, vrouwenrechten en wat ze ook willen van Damascus kunnen krijgen. Geen enkele andere stad in de wereld zal onze problemen oplossen. Niet Genève, Sotsji, Astana of Wenen. We hebben gezien dat de herhalende onderhandelingen van 2011 tot 2024 hebben gefaald omdat niet alle Syriërs betrokken waren.
“Ik wil geen Koerdistan in Syrië, omdat dat echt onmogelijk is om voor elkaar te krijgen. Ik ben voorstander van geografisch federalisme en niet etnisch federalisme. Iedere kanton pakt dan zijn eigen problemen aan in overeenstemming met Damascus. Vanuit mijn perspectief is dat de beste oplossing voor een verenigd Syrië dat geen opvattingen, etniciteiten of politieke groepen buitensluit.
“Op dit moment is de toekomst van Syrië onduidelijk. Ik zou er nu niet naartoe gaan. Wanneer de situatie verandert en er een nieuwe overheid is, zal ik naar Syrië vertrekken. Het is uiteindelijk toch mijn land. Ik ben ook Nederlands en ik heb de Nederlandse nationaliteit, maar als ik mijn studie en een masteropleiding heb gedaan, zou ik teruggaan. Omdat er een nieuw land wordt gevestigd, zal er veel werkgelegenheid zijn. Misschien meer dan in Europa.
“Er is een VN-resolutie, 2254, waarin staat dat Assad zou moeten vertrekken en er verkiezingen moeten komen onder toezicht van de Verenigde Naties. Zonder toezicht zou ik niet meedoen aan de verkiezingen, want ik weet al wat de uitslag dan wordt. Maar als de resolutie wordt toegepast, zou ik wel stemmen. Ik kijk dan niet naar de etniciteit van de kandidaten, maar naar wie ze zijn en wat ze beloven aan het Syrische volk. Ik hoop dat we een vrouwelijke president krijgen. Dat zou een belangrijke stap zijn voor ons.”
In Egypte werden ook vrije en democratische verkiezingen georganiseerd. Een meerderheid stemde op streng religieuze partijen, met alle gevolgen van dien.
In Gaza werden in 2006 ook vrije en democratische verkiezingen georganiseerd. Een meerderheid stemde op Hamas, met alle gevolgen van dien.
Ik zou voorzichtig zijn met te veel optimisme. Kijk eens naar de rest van de landen in de regio.