“We snappen allemaal dat er financieel iets moet gebeuren”, zegt docent Aardwetenschappen Bernd Andeweg over de aanstaande bezuinigingen. “Maar de manier waarop en het tempo waarmee dit bij Aardwetenschappen gebeurt, daar hebben we grote moeite mee.” Eerder luidden medewerkers en studenten van Aardwetenschappen al de noodklok, nadat het faculteitsbestuur bekendmaakte dat de afdeling flink op de schop moet.
Bijna de helft verdwijnt
Het zou gaan om 15-20 voltijdsbanen die moeten verdwijnen, melden meerdere bronnen aan Ad Valvas. Andeweg beaamt dat dit tijdens een eerdere bijeenkomst genoemd is door het faculteitsbestuur. “Dat is bijna de helft van onze staf, dat is heel erg veel”, zegt Andeweg.
Er komen stevige bezuinigingen aan voor de hele VU. In het zwartste scenario gaat dat om 120 miljoen euro per jaar. Maar waar andere faculteiten en diensten in september een eerste versie van hun bezuinigingsplannen bij het college van bestuur moeten inleveren, is er bij Aardwetenschappen een aparte commissie in het leven geroepen die na de zomer al met een rapport moet komen over de toekomst van Aardwetenschappen. En dat gaat voor veel aardwetenschappers te snel.
Onbegrijpelijk
Bij de afgelopen townhall-meeting op 16 juli, een drukbezochte bijeenkomst over de toekomst van de bètafaculteit, krabbelde vicedecaan Pieter van Beukering overigens wel terug van die eerder genoemde 15 tot 20 banen. “Ik ben niet zo zeker van die vijftig procent die steeds genoemd wordt. Dat lijkt nu een gegeven te zijn, maar dat is aan de commissie.”
Op een vraag uit het publiek waarom er bij Aardwetenschappen anders wordt gehandeld dan bij de rest van de VU, antwoordde decaan Aletta Kraneveld: “We hebben nauw contact met het managementteam van Aardwetenschappen en we hebben inderdaad een speciale commissie samengesteld, maar die opereert niet in het geheim. De opdracht van die commissie is om ons te adviseren.” Bij verdere vragen over de situatie bij Aardwetenschappen antwoordde de decaan meermaals ontwijkend. “Dit is niet de tijd en plek om daarover in detail te gaan.”
Voor Andeweg is het handelen van het faculteitsbestuur onbegrijpelijk. “Steeds benadrukt het faculteitsbestuur het belang van zorgvuldigheid. Maar de grote haast die nu gemaakt wordt, met een commissie die in de vakantie is aangesteld en binnen een paar weken een rapport uitbrengt, kan ik niet rijmen met zorgvuldigheid.” Andeweg vreest dat het faculteitsbestuur het rapport, dat in september uitkomt, zal gebruiken om diens plannen door te drukken. “Dat rapport is dan de waarheid. En dan worden we in september voor de troepen uit gedecimeerd.”
Niet transparant
De verkenningscommissie die door het bètabestuur is aangesteld om het rapport op te stellen, bestaat uit wetenschappers uit de faculteit. Zij gaan kijken wat er precies met Aardwetenschappen moet gebeuren, aangezien de afdeling volgens het faculteitsbestuur ‘binnen de huidige financiële kaders van de VU niet (financieel) duurzaam is’. Andeweg: “Niets dan lof voor de commissieleden, die er nog het beste van proberen te maken. Maar die commissie, aangesteld door het faculteitsbestuur, opereert in het geheim. De commissie adviseert het bestuur en vervolgens neemt het bestuur een besluit. Maar de kaders waarop dat is gebaseerd, zijn niet duidelijk. Het hele proces is totaal niet transparant.”
Opleiding overeind houden
De commissie gaat de komende weken onderzoeken welke onderzoekslijnen van Aardwetenschappen het best in de VU-missie passen en veelbelovend zijn. Volgens Andeweg zijn dat feitelijk alle onderzoekslijnen, omdat Aardwetenschappen per definitie bijdraagt aan de ‘verantwoordelijkheid voor de planeet’ die de VU in haar missie noemt. “Verder zegt het bestuur dat het onderwijs het onderzoek moet volgen. Daar ben ik het volledig mee oneens. Onderzoekslijnen hangen af van individuen die toevallig grote beurzen binnenhalen – bijzondere mooie projecten, daar niet van. Maar ik zou denken dat je de opleiding Aardwetenschappen – al tien jaar een topopleiding – overeind wil houden en dat je eerst gaat kijken hoe je dat voor elkaar kunt krijgen. Dat dat niet lijkt te gebeuren, daar maak ik mij grote zorgen om.”
Tijdens de townhall-meeting vraagt een medewerker hoe studenten Aardwetenschappen probleemloos kunnen afstuderen, als de helft van de docenten ontslagen wordt. “Er zal improvisatie voor nodig zijn”, zegt Van Beukering, “in principe zullen er docenten overblijven en misschien zijn er andere groepen binnen de VU die een deel van het onderwijs kunnen overnemen.”
Niet communiceren
Ook over het verzoek van het faculteitsbestuur aan medewerkers om niet met studenten en media te praten leeft onvrede binnen de afdeling. “Want hoe moet ik mij stilhouden tegenover mijn studenten, als ik het nieuws over de reorganisatieplannen hoor terwijl ik met ze in Spanje ben op veldwerkexcursie?” vraagt Andeweg zich af. Als hij dit opmerkt tijdens de bijeenkomst van 16 juli, antwoordt Van Beukering als volgt: “We hebben gevraagd om niet in detail te spreken met studenten, omdat er geen details zijn. De commissie is bezig, we weten nog niet welke gevolgen dit gaat hebben voor het onderwijs van Aardwetenschappen. Daarom hebben we gevraagd de communicatie aan ons over te laten.”
Volgens Andeweg leidt het optreden van het bestuur tot veel stress en frustratie bij hem en zijn collega’s. “Er gaan hier zoveel dingen niet transparant en eerlijk. Mijn opleiding dreigt te verdwijnen en mijn baan staat op de tocht. Hier wordt iedereen ongelukkig van.”
“Onderzoekslijnen hangen af van individuen die toevallig grote beurzen binnenhalen”, daarmee bedoel ik niet dat het alleen maar geluk is als je onderzoek gefinancierd krijgt bij NWO en of EU. Natuurlijk is dat heel hard werken. Uiteindelijk is er toch een factor geluk in de selectie van welke projecten wel en niet gefinancierd worden aanwezig. Het is dus lastig sturen op de inhoud van een BSc opleiding, daarom leiden we er aardwetenschappers mee op, die overal mee uit de voeten kunnen. Of het nou bosbranden zijn, planeten, computermodellen van klimaatverandering, geothermie in de diepe ondergrond, het opsporen van grondstoffen om de energie-transitie mogelijk te maken, schoon drinkwater en ga zo maar door., .
Er wordt helaas geen aandacht geschonken aan het praktische gegeven dat een belangrijk deel van de inkomsten van de staat afkomstig is van aardgas, gevonden door geologen. Risico’s van geinduceerde aardbevingen tgv aardgaswinning kunnen alleen door geowetenschappers beheerst worden.
Er wordt helaas geen aandacht geschonken aan het praktische gegeven dat een belangrijk deel van de inkomsten van de staat afkomstig is van aardgas, gevonden door geologen. Risico’s van geinduceerde aardbevingen tgv aardgaswinning kunnen alleen door geowetenschappers beheerst worden.
Het feit datPieter Beukering met een mond vol tanden zat, op het moment dat iemand de vraag durfde te stellen hoe ze verwachten dat studenten niks gaan merken en gewoon kunnen doorstuderen, zegt wat mij betreft genoeg.. creativiteit en improvisatie is niet hoe je wetenschappers opleid..
Bijzonder. Reorganisatie betekent dat je baan overbodig wordt. Dan kan niet ineens iemand jou cursus gaan geven. En ik vraag me af wie er bijvoorbeeld Magmatic Processes gaat geven dan. Iemand van scheikunde?
Alsof je een explosief naar binnen gooit en zegt: ogen en oren dicht, komt allemaal goed! En of het een rookbom is, of een stinkbom, of een atoombom.. ja, dat weten we nog niet. Was het uberhaupt een goed idee het explosief naar binnen te gooien? Zou je niet kunnen helpen proberen het lontje door te knippen of uit te maken? Of naar buiten te gooien?
Heel bijzonder! In deze tijden van klimaatverandering, zeespiegelstijging, afsmeltende ijskappen, bodemdaling, een onder druk staande waterhuishouding, weersextremen, broeikasgassen, droogte, natuurbranden, klimaatmitigatie (CO2 opslag, windmolens op zee), geothermie, energietransitie en een tekort aan geologen om in Europa zeldzame aarden te vinden besluit de VU om bij Aardwetenschappen zo’n 15 à 20 FTE weg te reorganiseren. Aan de ene kant heeft Nederland heel veel aardwetenschappers nodig, en aan de andere kant wil de VU de opleiding aardwetenschappen zo goed als sluiten. Dertig jaar geleden zijn in Nederland de aardwetenschappelijke faculteiten in Leiden, Groningen en aan de UvA gesloten, en bleven Utrecht en de VU. Nu wil de VU de deur ook op slot doen. Hoe wil Nederland dan nog aan de vraag voor aardwetenschappers blijven voldoen, want bedrijfsleven en overheid hebben een continue vraag naar aardwetenschappers. Of is dat laatste onbelangrijk?
En dan gek vinden dat mensen het vertrouwen in het faculteitsbestuur kwijt raken (of beter gezegd, kwijt zijn). Geen transparantie, half bakken ideeën en zwijgplicht eisen van de gedupeerden. Dit in combinatie met de verhuizingsproblematiek moet toch leiden tot zorgen hoger op? Niet dat ik daar nou zoveel vertrouwen in heb..
Je kan de waarde van een studie wel proberen te bepalen aan de hand van een model, maar dan weet je altijd dat studies zonder laboratoria en met hoge studentenaantallen het ‘goed’ doen. Met die gedachtengang kunnen we elke bètastudie wel opdoeken. Dat Aardwetenschappen zo’n beetje het hoogst beoordeeld wordt van alle studies aan de VU door de studenten en dat juist een kleine studie studenten óók kan aanspreken wordt vergeten. Bovendien staat Aardwetenschappen in nauw contact met alle andere natuurwetenschappen, het is dus ‘fake news’ verspreid van hogerhand dat wij niet multidisciplinair zijn, net zoals het idee dat een natuurkundige wel ‘eventjes’ Structurele Geologie kan geven. Om niet te zwijgen over de opgelegde zwijgplicht aan medewerkers tegen studenten, die ook voor hun studie en de waarde van hun diploma terechte zorgen hebben (‘we moeten creatief zijn en het komt wel goed’ – > en anders is het niet mijn probleem). Het bestuur van de bètafaculteit gedraagt zich als een niet-nader te noemen Amerikaanse politicus, anders kan ik het niet verwoorden
Onbegrijpelijk wederom zoveel gebrek aan transparantie, wat is er te verbergen vraag je je af. Aan de maatschappelijke relevantie en de kwaliteit van de opleiding ligt het namelijk niet.
Het is voor mij een DEJA VU, ik ben al bij de eerdere reorganisatie ontslagen toen onder andere de afdeling hydrologie werd weggesaneerd in een vergelijkbare niet transparante gang van zaken.
Kennelijk is dit nog steeds de mores bij de VU en ook bij Aardwetenschappen. Een complete allround opleiding Hydro(geo)logie zoals die indertijd aan de VU bestond, bestaat niet meer in Nederland. Terwijl de drinkwaterbedrijven schreeuwen om gekwalificeerd personeel voor onderzoek naar nieuwe win gebieden. Hydrologie aan de VU was indertijd een van de best beoordeelde masters.
Net zoals de huidige opleiding Aardwetenschappen, die nu nog steeds wordt beoordeeld als een van de beste aardwetenschappelijke opleidingen ondanks de eerdere bezuinigen, en vooral dankzij de loyaliteit en de inzet van het personeel. Dit blijkt ook uit de reacties van de studenten. Net als toen, dit heeft indertijd zelfs geleid tot een bezetting in het hoofdgebouw en het geven van colleges in de gang van het CvB, om het “alwetende” College iets mee te geven van de relevantie van een dergelijke opleiding ( https://advalvas.vu.nl/campus-cultuur/bezetting-kerkzaal-ten-einde-instemmingsrecht-studenten-uitgebreid/ )
Het probleem bij aardwetenschappen is niet nieuw of uniek en is ontstaan door de jarenlange en voortdurende bezuinigingsrondes. Wie herinnerd zich onderwijs minister Plasterk nog, met zijn bezuinigingen op het hoger onderwijs
( https://www.youtube.com/watch?v=GoWi35D8CHo ) . Hij lijkt er goed mee te zijn weg gekomen, door universitair onderzoek voor eigenbelang te patenteren, als je de berichten hierover mag geloven.
Bèta studies zijn duur vanwege de laboratoria, technische infra structuur en bij aardwetenschappen extra kostbaar vanwege het essentiële veldonderwijs. De werkelijk kosten per student lagen indertijd hoger dan de werkelijke onderwijs vergoeding daarbij liep de financiering van de opleiding ook nog eens achter door de output financiering. Feitelijk: hoe meer studenten hoe groter de verliezen! Deze verliezen waren vaak niet goed zichtbaar in de jaarverslagen, dat zal nu niet veel anders zijn.
De vooral specialistische en vaak unieke laboratoria werden in het verre verleden mede gefinancierd vanuit NWO. Inmiddels moeten deze research labs al vele jaren hun eigen broek zien op te op te houden hetgeen voor puur wetenschappelijk onderzoek een onmogelijke taak is door de onzekere hollen of stilstaan financiering. Een financiering die afhankelijk is van zogenaamde (vaak tijdelijke) 2e en 3e geldstroom projecten en dit is een tijdrovende ratrace en loterij. Hoe minder staf, hoe beperkter de tijd voor binnen halen van research projecten, hoe minder geld voor de labs, kortom een vicieuze cirkel. Hierdoor ontstaat ook een steeds grotere druk op het onderwijs en vooral op het personeel. Gevolg: vele burn-out’s onder het personeel, en wie hier uiteindelijk voor verantwoordelijk is daar is de wet heel duidelijk over…..
Bij aardwetenschappen was er vroeger consensus over een zekere verdeling van het geld tussen onderwijs en onderzoek binnen een voortduring krimpende (vooral bèta) financiering, er was intern begrip voor verschillen in kosten. Maar door deze voortdurende en perverse bezuinigingen is het meer en meer een overleving en macht strategie geworden waardoor de keuzes niet meer logisch en transparant lijken zijn. In eerst instantie ontstond er grote concurrentie tussen de verschillende faculteiten en inmiddels ook binnen de faculteiten en afdelingen. Dit is allang geen goede voedingsbodem meer voor goed en relevant onderwijs en onderzoek. Deze nieuwe regering voorspeld ook weinig goeds. Maar juist deze interne verdeeldheid en gebrek aan transparantie speelt onjuiste keuzes in de kaart. In deze onrustige tijden heb je juist volledige openheid en solidariteit nodig. Verdeel en Heers is een achterhaald principe helaas niet bij de VU.
Ik wens aardwetenschappen veel sterkte, solidariteit en loyaliteit toe in deze barre tijden en laten we hopen of bidden in VU traditie dat hier nu niet wederom een unieke en relevant opleiding sneuvelt, tenslotte kunnen we niet alles aan AI overlaten.
Overigens vraag chat GTP maar eens over de vervangbaarheid van een dergelijke opleiding door AI en doe dit ook eens voor het bestuurlijke systeem van de universiteit. Het antwoord is hilarisch.
Michel Groen
Hoi Michel,
Momenteel ben ik oa beheerder van het Aardwetenschappen onderwijsmagazijn. De protest lichtkrant (Johan de Lange) heb ik gevonden maar een ding niet tijdens de opruiming, ordening magazijn de doodskist. Weet jij waar deze gebleven is?
Komt nu in deze rumoerige tijden weer van pas!
Peter Stevens
Een prachtig nieuw gebouw met trillingvrije lab-ruimte voor aardwetenschappen aan de Boelelaan bouwen om daarna aardwetenschappen te halveren of op te heffen. ….. Dit klinkt als een geweldige lange termijn visie.
Wanneer iemand dit zegt “en misschien zijn er andere groepen binnen de VU die een deel van het onderwijs kunnen overnemen.”, dan weet iedere aardwetenschapper dat deze persoon geen flauw idee heeft wat deze studie behelst, en dat de gegeven college’s niet even door andere groepen kunnen worden overgenomen. Alsof bijvoorbeeld een willekeurige bioloog ‘even’ de micropaleontologie over kan nemen, dat is net zoiets alsof er onder de kleine talen gesaneerd wordt en iemand die oud-Engels doceert, even een jaar oud-Fins moet verzorgen — om het bizarre van deze opmerking aan de alfa’s uit te leggen.
Er zijn relatief erg weinig studenten aardwetenschappen, net als archeologie, die je al samen zou kunnenvoegen. De opleidingskosten zijn bovendien noodzakelijkerwijs zeer hoog per student. Het lijkt mij dat de oplossing van het probleem ligt in de manier van financiering van de kosten per student. Als je tien keer zoveel studenten bedrijfskunde hebt als aardwetenschappen, dan zal het geld weghalen bij bedrijfskunde relatief veel minder pijn doen dan bij aardwetenschappen. En mocht dat toch nog te bezwaarlijk zijn, dan zijn er ook nog rechten, psychologie en dergelijken met hoge studentenaantallen, lage opleidingskosten en waarschijnlijk meer macht in het bestuur. Je mag dan hopen op een sterke rector die zich bewust is van het belang van de natuurwetenschappen, en vooral die met het motto, in het begrip van het verleden ligt de sleutel tot het begrip van de toekomst.
Een opleiding draaiend houden kost heel wat inzet. Bij een kleine afdeling drukken alle taken veel zwaarder op her personeel dan bij grote: bij AW is bijna ieder staflid lid van commissies, coördinator van BSc of MSc, cohortbegeleider etc.ect. Is er een vaste voet in het KDM voor studenten, of gaat alles ‘per stuk’?
In de komende decennia is ook in Nederland een gedegen kennis van alle aspecten van de ondergrond onontbeerlijk. Het is dan ook onbegrijpelijk dat een aardwetenschappen opleiding op de tocht staat. Aardwetenschappers leveren een onmiskenbaar aandeel in het begrijpen van klimaatverandering en zijn belangrijke schakels in grote opgaven waar Nederland de komende eeuw voor staat: energietransitie, geothermie, opslag van CO2 of waterstof, grond- en drinkwater, het vinden van grondstoffen etc. etc.