Komen er in de toekomst verkiezingen voor een nieuwe rector? Dat is een van de vragen die 14 januari tijdens een debat over het bestuur van de universiteit aan de orde komen. Enkele weken na de bijeenkomst die wordt georganiseerd door de ondernemings- en studentenraad, kunnen alle medewerkers en studenten een online raadpleging invullen over hun wensen en behoeftes over onder andere de vernieuwing van het bestuur.
“De essentie van democratisch besturen is dat mensen die door een besluit worden beïnvloed, zelf invloed op dat besluit kunnen uitoefenen”, zegt Laura Henderson. Ze is lid van de ondernemingsraad en voorzitter van de commissie democratisering die het debat organiseert.
Volgens medeorganisator Bram Kragting, voorzitter van de universitaire studentenraad, is dat ideaal op de VU niet echt gerealiseerd. “In de praktijk is maar een kleine groep mensen bij de besluitvorming betrokken en heeft de grote onderlaag geen invloed op het beleid.”
Acties
Het is natuurlijk geen specifiek probleem van de VU stelt Martijn Goosensen, vicevoorzitter van de facultaire studentenraad Gedrags- en Bewegingswetenschappen. “De onvrede over het bestuur speelt op alle universiteiten. Het meest heftig kwam dit tot uiting op de UvA met de bezetting van het Maagdenhuis, maar het probleem bestaat ook op de VU. We willen nu het debat voeren over hoe het beter kan door de pijnpunten in kaart te brengen. En die waar mogelijk op te lossen voordat ook hier een grote vertrouwensbreuk met het bestuur ontstaat.”
Bestuursmodel
Henderson legt uit dat de wens om een democratischer universiteit al lang leeft. “Afgelopen zomer heeft de medezeggenschap met hangen en wurgen ingestemd met het nieuwe bestuursmodel van de VU. Het college had toen het grootste obstakel, namelijk de eenhoofdige leiding van de faculteiten, al geschrapt. Maar de medezeggenschap was niet enthousiast over het bestuursmodel. Er zat geen ambitie in om echt democratisch te vernieuwen. Toen hebben we al afgesproken dat we een fundamentelere discussie willen over de democratische inrichting van het bestuur in de toekomst. De wens daartoe bleek ook tijdens het grote universiteitsdebat dat in maart plaatsvond. Daar heeft het bestuur toegezegd mee te doen met de raadpleging. Daar wordt nu aan gewerkt.”
Gekozen rector
Hoe moeten bestuurders eigenlijk worden benoemd? Nu stelt de raad van toezicht de leden van het college van bestuur aan, dat op zijn beurt weer de decanen van de faculteiten benoemt. Aan sommige buitenlandse universiteiten, zoals in Leuven, wordt bijvoorbeeld de rector gekozen door de medewerkers en studenten. Is dat een goed idee? Kragting ziet er wel voordelen in. “Indien blijkt dat de VU populatie wil dat de rector gekozen wordt, zal een gekozen rector meer draagvlak binnen de universiteit krijgen wanneer hieraan gehoor wordt gegeven. Hierdoor zal de rector meer invloed op de organisatie kunnen uitoefenen omdat er vertrouwen in hem is.”
Draagvlak
Goosensen denkt ook dat gekozen bestuurders een goede zaak zijn. “Binnen de universiteit bestaat altijd een spanningsveld tussen wat centraal en decentraal wordt besloten. Een gekozen rector heeft waarschijnlijk meer begrip voor wat leeft op faculteiten. Omdat hij door mensen vanuit deze decentrale eenheden aangesteld wordt in plaats van door een centrale raad van toezicht. Net zoals gekozen decanen vooral aan het belang van hun eigen docenten en studenten denken en niet primair worden gezien als uitvoerders van het beleid van het college van bestuur.”
Autonomie docenten
Henderson benadrukt dat de discussie niet alleen gaat over aanpassingen van het huidige stelsel, maar dat er ook gezocht moet worden naar nieuwe vormen van bestuur. “Het gaat erom dat docenten en studenten een bepaalde vrijheid hebben om zelf vorm te geven aan hun onderwijs en onderzoek. Docenten horen niet alleen maar uitvoerders te zijn van door anderen bedachte regeltjes. We moeten onnodige bureaucratie terugdringen en nieuwe vormen van bestuur bedenken, waarbij de autonomie van de professionele docenten weer echt ruimte krijgt.”
Raadpleging
Henderson wijst erop dat de commissie die het debat organiseert zelf nog geen model voor een nieuw bestuur klaar heeft. “Nu willen we ideeën inventariseren via het debat en de raadpleging. Ook willen we iedereen oproepen ervaringen en voorstellen op onze facebookpagina te delen. Na de raadpleging gaan we weer een bijeenkomst organiseren om de resultaten te bespreken en voorstellen te formuleren.”