Het is voor universitair hoofddocent Maikel Wijtmans en afdelingshoofd huisvesting van de bètafaculteit Paul Goossens, die hier een groot deel van hun carrière doorbrachten, zelf ook even zoeken. Een deur die Wijtmans als ankerpunt had, heeft inmiddels een ander type slot – dat schept even verwarring tussen de vele deuren, nisjes en halve gangetjes. “Dit is wel wat het W&N zo uniek maakt, dit soort hoeken en gaten waar je je kunt terugtrekken”, zegt Goossens. Hij heeft de deur gevonden naar het lab dat ze zochten. “Hier heb ik dertien jaar gewerkt”, zegt Wijtmans terwijl hij binnenstapt. “Het heeft nu wel minder een labgeur. Hoe dat rook? Ja, moeilijk te zeggen. Eigenlijk best lekker.”
De ruimte wordt helverlicht door tl-buizen, de klinische leegte benadrukkend. De zuurkasten zijn bekleed met donkerbruine houten platen, en kan zo door voor een verlaten Breaking Bad-filmset. Hier is jarenlang niemand meer geweest, vertelt Wijtmans, terwijl hij haast verliefd de ruimte rondkijkt. In 2016 vertrok hij met zijn collega’s van de afdeling Scheikunde en Farmaceutische Wetenschappen en andere afdelingen naar het gloednieuwe O|2 Labgebouw, maar het oude W&N-gebouw mist hij nog steeds.
Na enige twijfel verklapt hij: “Een collega en ik wisten dat er een deur naar onze oude laboratoria niet op slot was na de verhuizing. We hebben nog een paar keer wat rondgelopen en gemijmerd over onze tijd hier.” “Oh”, zegt Goossens, “dat kwam vaker voor, ik heb eens een docent gevonden die de sleutel had bewaard van een afgesloten deel en daar in alle rust tentamens zat na te kijken. Waarschijnlijk ook een beetje uit nostalgie.”
YouTube-bunker
Achter het lab stappen we een kleine kamer in die een panoramisch uitzicht biedt over de campus en Wijtmans de YouTube-bunker noemt, verwijzend naar de stagiairs die hier soms ‘stiekem’ tijdens werkuren YouTube-filmpjes zaten te kijken. Op het raam hangt een licht vergeeld A4’tje met instructies voor Word 2016. Hoewel hier niemand meer komt, loeit de verwarming. Dat is echt een verschil met de nieuwe gebouwen, zegt Goossens. “Hier in het W&N ga je met de elementen mee: er is nauwelijks dubbelglas, het tocht en kiert.” In de zomer is het juist andersom, vertelt Wijtmans. “Het wordt hier bloedheet, bijvoorbeeld in mijn oude kantoor. Dat was echt niet leuk.”
De kamer kijkt uit op het NU-gebouw, waarheen de studenten zijn verhuisd, en het O|2 Labgebouw, waar de docenten en onderzoekers nu zitten. Wijtmans: “In het W&N-gebouw zaten we samen met de vele studenten, nu zijn we gescheiden. Toen duidelijk werd waar we naartoe zouden verhuizen zeiden we: we gaan het spontane contact met studenten missen. De reuring van dit gebouw mis ik nog steeds.” Ook Goossens mist dat: “Tegenover mijn kamer zit een collegezaal, ik hoorde wanneer dat begon en eindigde. In de zomer was het dan opeens zo stil. Daarna was ik dan echt blij dat ze er weer waren.”
Toevluchtsoord voor daklozen
Niet alleen weemoedige docenten weten hun weg (nog) te vinden naar het gebouw, Goossens vertelt dat een docent eens twee studenten betrapte op “vozen” in een afgelegen ruimte. Tegenwoordig zitten de deuren naar het gangenstelsel in de kelder op slot, maar door de jaren heen vonden daklozen er dikwijls hun toevlucht. Volgens Goossens sliepen ze dan onder de warme buizen in de kelder. “Sommige beveiligers zouden de deuren naar de kelder bij extreme kou om die reden expres van het slot laten, maar wat daarvan precies waar is, weet ik niet.”
Dat er vroeger vaker daklozen in het W&N waren, blijkt uit een Ad Valvas-interview van zo’n vijftien jaar geleden met bewaker Harry. Hij vertelt daarin over Rob, die permanent in het W&N-gebouw woonde. “Ik kwam hem eens in een schacht tegen, liggend in een bedje van glaswol. Hij had een damesnachtjapon aan en de nagels van zijn tenen waren met een spuitbus oranje gespoten. Het zag er feestelijk uit.”
Langste gang van Nederland
Terwijl we verder door de lange gangen lopen (VU-historicus Ab Flipse stelde eens dat het gebouw met 250 meter de langste gang van Nederland heeft), komt Goossens continu bekenden tegen. Er wordt druk op en neer gezwaaid tijdens de ronde. Goossens en Wijtmans hebben het steeds over “het W&N-gevoel”, iets dat volgens hen mist in het nieuwe O|2 Labgebouw. Wijtmans: “Laat me vooropstellen: ik heb het prima naar mijn zin in het O2-gebouw en de labfaciliteiten zijn er echt fantastisch. Maar het gebouw is ook heel open en voorspelbaar. In het W&N-gebouw heb je verborgen gangen en ontelbaar veel deuren zonder ramen, haast zoals in een oud kasteel.” Goossens: “Dat het gebouw vanuit de gangen weinig ramen heeft, vind ik een van de charmes. In het O2-gebouw is alles van glas, ook de deuren. Je kijkt overal doorheen. Het W&N-gebouw heeft een eigen karakter. Het is leuk om een deur open te trekken en niet te weten wat erachter zit.” Dat het W&N-gebouw inderdaad veel privacy biedt aan de gebruikers, valt op door de vele verbaasde gezichten van het handjevol onderzoekers dat we tegenkomen.
Studieverenigingen in de knel
Op de begane grond, uit de kamer van studievereniging Subliem, schalt de stem van Barbra Streisand. “I stumble and fall”, zingen de studenten binnen mee. Hun bar is opgebouwd uit bierkratten. Aan de muren hangen foto’s van uitzinnige leden op eerdere borrels, een rompertje met het Subliem-logo erop (voor de eerste baby die wordt geboren uit een relatie binnen de vereniging), een dartbord, een tv. Aan het plafond draait een discobal loom mee op de uithalen van Streisand. Ook aan het plafond: een omgekeerde fles Raak-limonade, een fles deo, iets wat lijkt op een leeg yoghurtbakje? De voorzitter heeft de gewoonte eens in de zoveel tijd iets nieuws aan het systeemplafond vast te kitten. Wat ze ervan vinden dat ze deze ruimte kwijtraken? “Dan moet je haar hebben”, wijst iemand naar de bank.
Een lid zit daar weggezakt in haar hoody met een bord ketchup naast zich. Ze wijst naar de twee horecaformaat vriezers. “Die zitten helemaal vol tosti’s. 75 cent, goeie deal toch?” In de pauzes staat het hier helemaal vol, zegt ze. “Het is dan ook niet realistisch dat we in het nieuwe gebouw hetzelfde aan onze leden kunnen bieden.” De studieverenigingen was meer ruimte beloofd dan ze uiteindelijk krijgen, legt ze uit. Ze gaan van een beloofde 736 vierkante meter naar 350 vierkante meter. Ook worden ze onvoldoende op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen, vindt het lid. Studenten voelen zich daarom genoodzaakt de aandacht van het bestuur op te eisen door middel van protesten op de campus.
Identiteit behouden
Waar studieverenigingen nu nog hun eigen kamer hebben, zullen ze straks één grote ruimte moeten delen. Maar is dat zo erg? Een beetje menging kan leuk zijn, toch? “Dan wordt het een soort studentenvereniging”, zegt het lid, dat liever niet met naam wordt genoemd. “Bij bestuursborrels met de andere verenigingen merk je echt dat elke studie haar eigen leden heeft. Dat is juist het leuke eraan, dat je je daar specifiek voor aanmeldt.”
Vooralsnog blijft het middendeel (de AB-vleugel) waarin de studieverenigingen zitten, overeind. Wanneer ze precies weg moeten, weten ze niet.
Goossens zegt dat men druk puzzelt om iedereen een goede plek te geven. “Maar elf verenigingen met elk een beleidskamer en een ledenruimte is al genoeg om een paar vleugels te vullen. Grond is nu een stuk duurder dan toen het W&N-gebouw werd gebouwd, maar we proberen wel te zorgen dat de studieverenigingen elk hun identiteit kunnen behouden.”
Sloop in 2024
Naar verwachting beginnen de eerste zichtbare voorbereidingen voor de sloop halverwege 2024. Daarbij wordt van buiten naar binnen gewerkt. Het middendeel blijft staan voor tijdelijke huisvesting van de bètagroepen die later doorverhuizen naar hun definitieve plek in de AB-vleugel. Deze wordt verbouwd om door te kunnen gaan als zelfstandig gebouw.
Oude bierlucht
Die eigen identiteit is ook goed te zien in de Houtzagerij, de kroeg van aardwetenschappen: speciaalbiertjes voor twee euro, een dartbord, oude leren banken en eindeloos veel (illegaal verkregen?) plaatsnaamborden. Goossens: “Ze zijn hier altijd op zoek naar wat mag. Dan vragen ze me of het plafond eruit mag. Dan zeg ik nee, en vinden we in goed overleg een oplossing. Nu hebben ze het plafond goud gespoten.”
Een verdieping daarboven is de bar De Tegenstelling, gerund door studievereniging Gyrinus Natans, nadat die eerst illegaal werd opgezet door medewerkers. Het is hier flink kouder dan in de rest van het gebouw, want het dakraam staat open. “Er is een reden dat hier gelucht wordt”, lacht Goossens. De geur van oud bier is inderdaad nog te ruiken, ondanks het open raam. Volgens hem wordt de bar nog actief gebruikt door zowel studenten als medewerkers. Dat het bier hier vaak nog goedkoper is dan in de supermarkt, draagt vast bij aan de populariteit van de kroeg.
Verhuiscoaches
Op de eerste verdieping laat Goossens zijn favoriete ruimte zien: het lasercentrum. Op de speciale tafels, uitgerust met schokabsorberende poten, staan eindeloos veel lenzen en spiegels die laserstralen rondsturen. Een speciale kast zorgt voor “schone stroom”, die constanter is dan normale stroom. Het juist instellen van de opstellingen, die elk tonnen kosten, gebeurt met de hand en kost eindeloos veel geduld – werk dat de onderzoekers na de verhuizing weer moeten herhalen. “Dat kan maanden duren”, zegt Goossens.
De verhuizing naar het O|2 Labgebouw, aan de overkant van de De Boelelaan, verloopt volgens wat Goossens noemt een “haast militaire planning”. Zo mag het niet regenen op het moment dat apparatuur wordt verhuisd. En de kostbare laserapparatuur moet verdeeld over busjes worden vervoerd. “Want als de verhuisbus wordt aangereden, wil je niet dat alles in één bus zit”, aldus Goossens. “Deze apparaten zijn een soort kindjes voor de onderzoekers.” Hij legt uit dat er een heel team van verhuiscoaches, labbouwers, en technische medewerkers is samengesteld om na de verhuizing “kinderziekten” op te vangen. “De mensen die hier werken zijn ontzettend slim, maar als een computer niet start kunnen ze niet verder. Daar willen we de rust in bewaren voor ze.”
Je zou er een boek aan kunnen wijden: studenten die zich lieten insluiten om ook ’s nachts aan practica te kunnen werken, kat- en muisspelletjes met de bewaking, inbrekers die tot twee keer toe de dure macs van de onderwijsadministratie van Wiskunde en informatica hebben gejat, in de tijd dat die bewaking er nog niet was, en het gebouw dus ook niet te verzekeren viel, een medewerker die ’s avonds op zijn kamer vioolspeelde, en de belendende hoogleraar Kunstmatige Intelligentie hoorndol maakte, tot deze laatste ontslagen werd, de AIO die ’s nachts fluitend de lange gang affietste om de uitgang te bereiken, en daarbij nog net geen bewaker omverreed, ziekenhuispatienten die in de tunnels verdwaald waren. Ach ja, de tunnels, je leest er veel over vandaag de dag, maar ook aan de VU gebeurden er zaken waar mensen liever niet aan herinnerd worden…
Ik studeerde er van 1981 tot 1988. Voor mijn eerste bijvak bij ecologie/ systematiek, hadden studenten een eigen ruimte op de 1e verdieping, in de oksel van A gang en de 250 meter gang. Ik heb daar ongeveer een half miljoen bladcellen waterkers geteld voor (soortspecifieke) indexen gewone bladcel-huidmondjes. Wat er allemaal nog meer gebeurde: de competentiestrijd tussen Gyrinus en de geologen (bierconsumptie, en zo). De Gyrinus maaltijden die in gigantische pannen wrrden klaargemaakt. Er zijn nog twee filmmarathons geweest in de jaren tachtig (grote collegezaal bg). Of die daarna nog werden georganiseerd weet ik niet. Ik was ondertussen gestopt en werkte als diensweigeraar in het hoofdgebouw. Daar werk ik nu nog.