We moeten allemaal op zoek naar de Anna Maria van Schurman in onszelf, bleek gisteren tijdens een lezing over de eerste vrouwelijke student van Nederland.
De eerste vrouwelijke student van Nederland, Anna Maria van Schurman (1607-1678), moet een soort supermens zijn geweest. Niet alleen kon ze Frans, Duits, Engels, Latijn, Grieks, Hebreeuws, Chaldeeuws, Aramees, Ethiopisch, Arabisch en Syrisch, maar ze was ook een meesterlijk dichter, kon schilderen, boetseren en borduren, ze was een begenadigde luitspeler, papierknipkunstenaar en kon met diamant op glas schrijven en graveren.
Van Schurman kon al lezen op haar derde en correspondeerde als tiener met vermaarde dichters en geleerden als Revius, Heinsius en Jacob Cats. Ze werd als eerste vrouw toegelaten aan een Nederlandse universiteit, Universiteit Utrecht, nadat ze in een gedicht het seksistische toelatingsbeleid van de universiteiten had aangeklaagd. Ze moest in de collegezaal wel met een gordijn worden gescheiden van haar mannelijke studiegenoten. Uiteindelijk werd Van Schurman een in heel Europa vermaarde theoloog en letterkundige.
Aardse liefde
Ze was onderwerp van een lezing van Schurman-kenner Pieta van Beek, gisteren in de VU-bibliotheek, op een bijeenkomst in het kader van gendergelijkheid. Het was de eerste bijeenkomst van de Sustainable Development Goals Library, die op verschillende momenten op verschillende plekken een afdeling met boeken rond een duurzaam thema zal openen. Gisteren was dat thema dus gendergelijkheid en werd de aanwezigen, een stuk of zestig, door Pieta van Beek gevraagd hoeveel Anna zij in zich hadden.
‘Hoeveel Anna heb jij in jezelf?’
Misschien niet helemaal eerlijk, want een gewoon mens kan Van Schurman niet geweest zijn. Als je al zoveel talenten in één persoon hebt verzameld, waar haalt die de tijd vandaan om ze allemaal te botvieren, en tussendoor ook nog met alle grote geleerden van de wereld te corresponderen? Nou was Van Schurman niet getrouwd, ze had haar vader op zijn sterfbed beloofd zich niet met aardse liefde bezig te houden, dat leidde maar af van God. Dat scheelt dus al heel veel tijd die je aan nuttige zaken kunt besteden.
Maar van Schurman is een baanbrekende feminist avant la lettre geweest en Van Beek bedoelde met haar vraag natuurlijk wat haar gehoor doet voor de feministische zaak. Zelf was ze 20 jaar geleden in Zuid-Afrika, waar ze doceerde aan de Stellenbosch-universiteit, in aanvaring met de autoriteiten gekomen omdat ze voor vrouwenrechten protesteerde.
Beter zoeken
Het is sinds de dood van Van Schurman niet heel hard gegaan met de vrouwenemancipatie, zo bleek uit de voordracht van HRM-directeur Renée-Andrée Koornstra, die wat confronterende feiten oplepelde. Dat vrouwen in Nederland pas sinds 1919 kiesrecht hebben, bijvoorbeeld, terwijl die in Nieuw Zeeland dat al sinds 1893 hebben.
En nog steeds is er werk aan de winkel, ook aan de VU, waar vrouwelijke hoogleraren nog maar een kwart uitmaken van alle VU-hoogleraren, en het aantal vrouwelijke docenten en hoofddocenten 37 procent is. Maar de VU is goed bezig, zei Koornstra, en dat is volgens haar mede te danken aan de vorige rector Vinod Subramaniam.
Als de VU een nieuwe decaan zocht en zei geen geschikte vrouw te kunnen vinden, zei Subramaniam: “Dan moet je beter zoeken.” Dat voorbeeld wordt nu volgens Koornstra ook gevolgd bij de zoektocht voor een opvolger van VU-bestuursvoorzitter Mirjam van Praag, die in september iets anders gaat doen. “We zoeken een vrouw en als we die niet kunnen vinden, zullen we beter moeten zoeken”, aldus Koornstra.