De Zuid-Afrikaanse dichter en anti-apartheidsactiviste Antjie Krog is in Amsterdam om Nederland iets te leren over de multiculturele samenleving. Over precies dat onderwerp sprak Advalvas haar al eerder. Het interview is ruim drie jaar oud, maar nog zo actueel dat we het nu ook op de website publiceren.
De dichter Antjie Krog is veel frivoler dan haar strenge voorkomen doet vermoeden, een beetje gereformeerd wel, een beetje stug, zoals ook sommige van haar gedichten. Ze heeft een donker gevoel voor humor, om niet te zeggen zwart. Als we komen te spreken over de Zwarte-Piet-discussie, zegt ze: “Weet je wat jullie zouden moeten doen? Je zou Zwarte Piet Nelson Mandela moeten noemen. Kijken wat er dán gebeurt.”
Good Hope
Antjie Krog is in Nederland op uitnodiging van de VU en het Rijksmuseum. Ze is hoofdspreker op het Good Hope-symposium op woensdag 5 april, in het kader van de gelijknamige tentoonstelling in het Rijksmuseum over de relatie tussen Nederland en Zuid-Afrika. De rector van de VU, Vinod Subramaniam, spreekt er ook.
“O”, antwoord ik, “way ahead of you. Op de dag dat Mandela overleed, meldde een GroenLinks-politicus dat de Hoofdpiet dood was.”
Krog gelooft het niet. Haar mond valt open. Ze is even stil. “Ik zou liever leven in een land met… wát dan ook, dan met zúlke mensen. Met mensen die zóiets doen.”
Belerend toespreken
Krog herinnert zich Nederland als het land dat Zuid-Afrika belerend toesprak in de tijd van de Apartheid. “Dat zwarte mensen ook mensen zijn en dat we harmonieus met elkaar moeten omgaan. Dezelfde mensen die toen geen enkel probleem zagen in het openen van je armen en je cultuur voor anderen en je steden en je ruimte voor zwarte mensen, kunnen nu de islamitische oproep tot het gebed niet verdragen. Het is zo makkelijk om tegen anderen te zeggen dat ze tolerant moeten zijn, zolang het jouzelf niet betreft.”
“Zijn er voor Nederland lessen te leren van Zuid-Afrika?” vraag ik. “Nee!”schreeuwt ze bijna. “Je moet lering trekken uit je eigen lessen! De lessen waarmee je ons de oren kwam wassen ten tijde van de Apartheid!”
Leedvermaak
Of Zuid-Afrikanen leedvermaak hebben om onze problemen met de multiculturele samenleving? “Nee, niemand doet triomfantelijk over het feit dat jullie hier nu toch niet zo goed blijken te kunnen omgaan met de problemen als toen van ons geëist. Veel Zuid-Afrikanen zouden best hier willen wonen, om mee te profiteren van het moois dat jullie hier hebben opgebouwd.”
En meteen zegt ze er op zachte toon achteraan: “Over de rug van anderen.”
Diverse werkvloer
In Zuid-Afrika zelf is in de woonwijken nog weinig veranderd. “Maar op de werkvloer is alles wel anders”, zegt Krog. “Op de universiteiten lopen zwarte en witte studenten door elkaar. Daardoor wordt alles wat je denkt, ziet, leest en hoort elke dag weer grondig bevraagd en herbevraagd door het contact met anderen. Daardoor ben je je ten diepste bewust van alles wat je doet, ik leef nu dus heel bewust.
“Het is niet zo helder van welke groep ik deel uitmaak. Soms maak ik deel uit van hen, soms niet. Zelfs wie zij zijn, wordt elke dag bevraagd. Ook omdat er mensen van buiten bij zijn gekomen, bijvoorbeeld Nigerianen, die niet zo in termen van ras denken als Zuid-Afrikanen. Het zijn mensen die komen om kennis te vergaren of geld te verdienen, verder niks.”
Nergens verandering
Tijdens de Apartheid dacht Krog dat de antwoorden op de Zuid-Afrikaanse problemen in Nederland en Europa lagen. “Als ik nu naar de rest van de wereld kijk, word ik weleens wanhopig. Want nergens is er enige verandering te zien. Ik dacht dat jullie het in Europa goed voor elkaar hadden, maar kennelijk is dat niet zo. Dat leek maar zo, omdat er maar kleine groepen zwarten woonden. Maar nu, met al die verschillende culturen en religies zie ik dat het antwoord ook niet in Europa ligt. De manier waarop ook hier minderheden voor hun eigen waarden opkomen, is gezond voor jullie als samenleving. Want je zult verrotten en sterven als je zo in jezelf gekeerd blijft.”
Lees het volledige interview in Advalvas.