Een van de iconen van de zwarte burgerrechtenbeweging in de jaren zestig en zeventig, Angela Davis, riep het college van bestuur van de VU donderdagavond op om met onmiddellijke ingang De Verrekijker weer terug te halen naar de VU-campus.
Ook sprak ze haar nadrukkelijke steun uit voor de Palestijnse activist Rasmea Odeh, die aanleiding voor de VU was om De Verrekijker te sluiten, en voor de groep Studenten voor Rechtvaardigheid in Palestina.
Het activistische collectief De Verrekijker, die door de VU jarenlang was gedoogd in een leegstaande ruimte in het Wis- en Natuurkundegebouw die het in gebruik had genomen, had Odeh begin maart een podium geboden nadat haar op verschillende locaties in Amsterdam de toegang was ontzegd. Er ontstond een mediarel omdat Odeh in Israël is veroordeeld – naar eigen zeggen onterecht – voor haar aandeel in een dodelijke terreuraanslag. De VU legde De Verrekijker meteen een verbod op en het werd een slepende kwestie, eindigend met het vrijwillige vertrek van De Verrekijker, een paar weken geleden.
Symbool voor onrecht
Angela Davis, die aan de VU sprak als afsluiting van een week van evenementen waarin haar werk centraal stond, kwam herhaaldelijk terug op de Palestijnse zaak. “Mensen die me vragen waarom ik me druk maak om de Palestijnen, omdat er immers onrecht is op zoveel plekken in de wereld, zeg ik dat Palestina symbool is voor onrecht overal ter wereld”, aldus Davis.
Ze hekelde de “relatieve stilte” van Nederland ten aanzien van het doodschieten van tientallen Palestijnse burgers, onder wie kinderen, door het Israëlische leger, eerder deze week. “Het gelijkstellen van kritiek op Israël aan antisemitisme heeft een direct verband met anti-zwart racisme”, zei Davis. Ze uitte ook haar ongenoegen over de behandeling van Rasmea Odeh en nodigde iedereen uit om zich aan te sluiten bij de Studenten voor Rechtvaardigheid in Palestina.
Zwarte Piet
Veel lof had ze voor de Nederlandse antiracismebeweging. Ze ging zelfs zover te zeggen dat de strijd tegen Zwarte Piet de strijd heeft geïnspireerd tegen symbolen van slavernij in Amerika, zoals een beeld van de zuidelijke generaal Robert Lee in Charlottesville.
Davis citeerde veelvuldig uit Gloria Wekkers boek ‘White Innocence’, dat ze tot grote hilariteit van de bomvolle aula freudiaans ‘White Guilt’ noemde en zei dat Nederland een heel eigen, specifieke vorm van anti-zwart racisme bedrijft. “Ik ontken niet dat Nederland ons waardevolle lessen heeft geleerd over gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid”, zei ze, daarbij in het bijzonder verwijzend naar het Nederlandse gevangenissysteem dat volgens haar superieur is aan het Amerikaanse systeem, “maar jullie hebben hier ook een aantal van de hardnekkigste en kwaadaardigste vormen van racisme.”
Ze hamerde erop dat de strijd voor rechtvaardigheid zich niet mag beperken tot één vorm van onderdrukking. De strijd tegen anti-zwart racisme moet samen gaan met de strijd tegen vrouwenhaat en de strijd tegen antisemitisme, aldus Davis. Ze haalde Martin Luther King aan die zei dat rechtvaardigheid “ondeelbaar” is. “Wat hebben we bereikt als we de symbolen van de Ku Klux Klan naar beneden hebben gehaald, maar er nog steeds sportclubs zijn met racistische namen en logo’s die verwijzen naar de onderdrukte inheemse Amerikaanse bevolking?”
Nieuwe solidariteit
Ze riep op tot een nieuw soort solidariteit, die oceanen overbrugde en ook landsgrenzen, gender en welke verschillen dan ook. Ze haalde uit naar president Trump, “gekozen door de instituten van de slavernij”, omdat hij immers niet gewonnen heeft met meerderheid van stemmen, maar door een kiessysteem dat voorziet in een ondervertegenwoordiging van staten met veel zwarte stemgerechtigden.
De Nederlandse activist Quinsy Gario leidde aan het eind van de avond – naast Davis waren er andere sprekers, onder andere de Somalische vluchteling Maryama Omar Abdi van We Are Here – een korte sessie met vragen uit het publiek aan Davis. Hij wilde een vraag over jazz niet toestaan, maar Davis floot hem terug. Ze wilde die vraag juist dolgraag beantwoorden.
“De nadruk ligt in de zwarte beweging teveel op pijn en trauma”, zei ze, “maar het scheppen van kunst is ook heel erg belangrijk. Jazz zorgt voor momenten van samen-zijn en saamhorigheid.”