De huidige rector van de VU Vinod Subramaniam zou niet mee hebben gedaan aan verkiezingen voor het rectoraat, zei hij donderdag tijdens het forum Benoeming of verkiezing? dat de ondernemings- en studentenraden organiseerden.
Volgens Subramaniam is het voor mensen van buiten de universitaire gemeenschap erg moeilijk zich kandidaat te stellen voor dergelijke verkiezingen. Je geeft tenslotte het signaal af aan de plek waar je op dat moment werkt dat je het voornemen hebt van baan te verwisselen. En dat is ‘not done’ in de Nederlandse cultuur.
Democratie tot in de haarvaten
Hij vroeg zich ook af welk probleem wordt opgelost met verkiezingen. “Democratie houdt in dat je als bestuurder permanent in gesprek gaat met medewerkers, studenten en de medezeggenschap. Zo moet je draagvlak creëren voor besluiten die je wilt nemen.” Ook moet een bestuurder een democratische mentaliteit hebben. “Ik heb niet de arrogantie dat ik de waarheid in pacht heb en altijd meteen weet wat de goede oplossing is voor een probleem. Daarom wil ik veel luisteren voordat ik met een voorstel kom.”
Even daarvoor had de nieuwe voorzitter van de ondernemingsraad Laura Henderson een vlammend betoog gehouden voor een gekozen rector. “Democratie hoort in de haarvaten van de universiteit te zitten. Een gekozen rector is daar het symbool van.” Hoe zo’n verkiezing moet plaatsvinden weet ze nog niet precies. Mogen alle studenten stemmen? Alleen de medewerkers met een vaste aanstelling? Of kiezen de medezeggenschapsraden de nieuwe rector? Henderson verwacht door zo’n verkiezing meer debat over het universitaire beleid en meer draagvlak voor de bestuurders.
Twee kampen
De decaan van de bètafaculteiten Karen Maex heeft in haar vorige baan aan de universiteit van Leuven dergelijke verkiezingen meegemaakt. Ze was zelf een van de kandidaten, maar verloor de stemming nipt. “Het klopt dat tijdens de verkiezingen er even veel debat is. Maar daarna ebt die betrokkenheid snel weg. Het gaat erom dat je mensen permanent bij het bestuur betrekt om draagvlak voor je beleid te krijgen. Daarom moet je ook de medezeggenschap versterken.”
Dat laatste deed ze daadwerkelijk toen ze naar Amsterdam kwam om leiding te geven aan de bètafaculteiten van de VU en de UvA. Ze zorgde ervoor dat in alle drie de faculteitsbesturen een student-toehoorder kwam.
Ze is geen voorstander van een gekozen rector. “Je hebt goede en slechte bestuurders. Dat hangt af van de persoon en van de bestuurscultuur. Ook een gekozen rector kan zich autoritair gaan gedragen juist met het argument dat hij is gekozen.”
Ze ziet nog een bezwaar. “Na de verkiezingen heb je het kamp van de winnaars en het kamp van de verliezers. Daar moet je als bestuurder weer verzoening tussen zien te bereiken.”
Paard van Troje
De vicerector van de UvA, Edgar du Perron, waarschuwde ervoor dat je met een gekozen bestuurder ook het paard van Troje kunt binnenhalen. “Zo meteen zit je opgescheept met iemand die zegt dat hij of zij alleen de baas is omdat-ie is gekozen.” Hij kent het klappen van de bestuurlijke zweep maar al te goed als decaan van de faculteit rechten van de UvA ten tijde van het afgelopen roerige jaar. Hij pleit voor een drastische versterking van de medezeggenschap. “Geef de ondernemings- en studentenraden echte bevoegdheden bij benoemingen en geef ze het recht bestuurders weg te sturen.”
Dat laatste had hij ook voorgesteld bij zijn eigen faculteit op voorwaarde dat er weer één medezeggenschapsorgaan voor studenten en personeel zou komen, maar dat wilden de studenten niet. “Je moet je als bestuurder niet laten uitspelen tussen de verschillende belangen. Stel dat ik de nakijktijd voor tentamens verleng om docenten te ontzien. Dan word ik weggestemd door de studentenraad. Maar als ik de studenten gelijk geef, sturen de docenten me weg. Dus we moeten wel samen voor een gemeenschappelijk belang staan.”
Onder druk van acties is de vorige voorzitter van het UvA-bestuur opgestapt. De commissie die een opvolger gaat zoeken is breed samengesteld, met ook studenten en docenten, zodat het geen onderonsje van de leden van de raad van toezicht wordt.
Hemd van het lijf
Dat is een goede zaak volgens Subramaniam. “Je moet de gemeenschap betrekken bij belangrijke benoemingen. Dat is in mijn geval ook gebeurd. Er lag een uitgebreide profielschets, waar de medezeggenschap over had meegepraat. En ik moest langskomen bij een delegatie van wel zestig medewerkers en studenten die me het hemd van het lijf vroegen. Daarna ook nog een keer langs bij de medezeggenschapsraad. En daarna wilde de studentenraad nog een keer met me praten. Dus de VU is niet over één nacht ijs gegaan voordat ze me binnenhaalden.”
Henderson beaamde dat de VU-bestuurders meestal wel geneigd zijn te luisteren en te praten met de medezeggenschapraden en gaf toe dat met een gekozen rector de VU niet in een paradijs zal veranderen. Maar ze benadrukte dat zeggenschap geen gunst, maar een recht is en dat de raden ook daadwerkelijke bevoegdheden horen te hebben. Een bevoegdheid om bestuurders te kunnen ontslaan sprak haar zeer aan. De commissie democratisering waarvan zij voorzitter is, gaat nu verder plannen ontwikkelen voor democratisering van het bestuur.
Raadpleging
De waarheid gebied te zeggen dat de belangstelling voor het debat niet heel erg groot was. De hooguit honderd aanwezigen waren nagenoeg allemaal afkomstig uit personeels- en studentenraden. Plus nog wat medewerkers uit bestuurlijke kringen. De vraag is dan ook of het kiezen of benoemen van de rector werkelijk een groot item is onder de VU-bevolking. Over een paar weken zullen we het weten, want binnenkort gaat een ‘raadpleging’ plaats vinden onder studenten en medewerkers over onder meer de vorm van bestuur van de universiteit.