Studenten bleven massaal weg bij een mini-summit over de inperking van onze grondrechten door de coronamaatregelen. ‘Beschamend’, volgens een van de sprekers, omdat juist jongeren de pineut waren.
Tien mensen waren er afgekomen op een bijeenkomst over burgerrechten, afgelopen donderdag in een grote collegezaal in het Nieuwe Universiteitsgebouw. Er waren vier sprekers en een gespreksleider, er zat nog iemand van de organisatie in het publiek en de meeste andere aanwezigen waren collega’s van de sprekers. Er waren twee rechtenstudenten, van wie er één halverwege de sessie vertrok. Dat was na anderhalf uur, dus ze had het best lang volgehouden.
Spreker Tijmen Wisman zou een ‘pissed bericht’ op Canvas achterlaten
De sprekers waren allen jurist, en alle studenten van de rechtenfaculteit waren uitgenodigd. De summit stond aangekondigd op de VU-site en het onderwerp heeft de gemoederen flink verhit, de afgelopen tweeënhalf jaar. Ook aan de VU is een groep actief die elke coronamaatregel als een inbreuk op zijn vrijheid beschouwt.
Maar corona lijkt inmiddels ver weg en bovendien was er donderdag stralend zomerweer, dus de studenten zullen iets beters te doen hebben gehad. Spreker Tijmen Wisman, universitair docent privacy- en gegevensbeschermingsrecht, zei dat hij een “pissed bericht” voor zijn studenten op de online leeromgeving Canvas zou achterlaten. “Het is beschamend dat hier zo weinig jonge mensen zijn”, zei hij, “want juist zij zijn het hardst geraakt door de maatregelen.”
Avondklok
Wisman was een van de twee sprekers die zeer sceptisch waren ten aanzien van de maatregelen, de andere was Christiaan Alting von Geusau, rector van de Katholieke Universiteit ITI in Oostenrijk en alumnus van de Universiteit Leiden. Voor het evenwicht waren daar de Groningse noodrechtspecialist Adriaan Wierenga tegenover gezet en de Leidse universitair docent staats- en bestuursrecht Jan-Peter Loof, tevens ondervoorzitter van het College voor de Rechten van de Mens, dat zich tijdens de coronacrisis welwillend heeft opgesteld ten aanzien van de soms verregaande noodmaatregelen van de regering, zoals de avondklok.
‘In Oostenrijk word ik nog steeds gemaand vijf tegels afstand te houden’
Gespreksleider was universitair hoofddocent internationaal & Europees recht Galina Cornelisse. Die opende de summit met een opmerking over het mondkapje, en daar begon Alting von Geusau zijn betoog ook mee, door te zeggen hoe opgelucht hij was in Nederland geen mondkapje op te hoeven. In Oostenrijk geldt de mondkapjesplicht nog steeds en Alting von Geusau zei dat hij het “niet meer gewend was om echt in vrijheid te leven”. In Oostenrijk moet hij de hele tijd opletten dat hij zijn mondkapje niet vergeet en wordt hij steeds gemaand vijf tegels afstand te houden en zo.
Alting von Geusau gelooft dat de coronamaatregelen niet evenredig zijn met het gevaar dat corona levert, en zelfs meer schade veroorzaakt hebben dan ze konden voorkomen. Hij hekelde bovendien de censuur, door de media, van deskundigen met kritiek op het coronabeleid, dat waren geen wappies, zei hij, maar bijvoorbeeld het gerenommeerde British Medical Journal, dat door Facebook werd aangemerkt als verspreider van desinformatie. Alting von Geusau vergeleek het coronabeleid in veel Europese landen met China, “een land waar we hopelijk geen voorbeeld aan willen nemen.”
Reddingswerkers in gevaar
Noodrechtspecialist Wierenga wees op de botsing tussen de plicht van de overheid om onze grondrechten te beschermen en de plicht om ons te beschermen tegen levensgevaar. Kun je bijvoorbeeld, bij een dreigende overstroming, mensen verplichten hun huis te verlaten? Moeten ze niet zelf weten of ze hun eigen leven in gevaar brengen of niet? Misschien, maar ze brengen ook de levens in gevaar van de reddingswerkers die hen komen redden als de nood werkelijk aan de man is.
Wierenga hield een overtuigend verhaal, maar stootte een vrouw in het publiek tegen het hoofd toen hij zei dat er in Nederland geen lockdown was geweest, niemand was immers gedwongen in huis te blijven, zoals in Spanje en Italië. De vrouw had door de maatregelen echter een hele tijd haar kind niet kunnen zien en ervaarde de maatregelen dus wel degelijk als een lockdown.
‘De overheid heeft de plicht ons recht op leven te beschermen, maar dat recht op leven wordt ook geraakt door de maatregelen’
Ook Wisman wees op de gevolgen die de maatregelen hadden voor veel mensen, vooral de jongeren. “De overheid heeft de plicht ons recht op leven te beschermen, maar dat recht op leven wordt ook geraakt door de maatregelen”, zei hij. Wereldwijd is tijdens de coronacrisis het aantal mensen met psychische klachten, vaak zeer ernstige, toegenomen, blijkt onder andere uit VU-onderzoek. Met name de lockdown in december, vanwege de “beduidend minder gevaarlijke omicronvariant” en de avondklok gingen volgens Wisman veel te ver.
Ondervoorzitter van het College voor de Rechten van de Mens Peter Loof hield een zeer genuanceerd enerzijds/anderzijdsverhaal en wees erop dat het moeilijk te beoordelen was of maatregelen als de avondklok proportioneel zijn, aangezien de hele wereld nog steeds aan het bijleren is over corona.
Passief kritiekloos
Nogal saai dus, maar filosoof Ad Verbrugge, die ergens tijdens de summit tussen het publiek was komen zitten, schudde de boel wat op met een paar stevige verbale uithalen. “Jullie juristen hebben je werk laten liggen”, zei hij. Het College voor de Rechten van de Mens was volgens hem “redelijk passief kritiekloos” geweest. “De rechterlijke macht is een uitvoeringsorgaan van het kabinetsbeleid geweest”, zei hij. “Is geestelijke gezondheid tegenwoordig geen gezondheid meer?” Nu besloot ook Wisman er wat chilipepers in te gooien. “Vrijheid levert ook gezondheid op”, zei hij, en dat we door de overheid “als vee zijn binnengehouden.”
‘Jullie juristen hebben je werk laten liggen’
Alting von Geusau wees er nog op dat grondrechten geen dingen zijn die de overheid aan ons geeft en ook weer kan afnemen, maar die we hebben omdat we bestaan.
Daarmee werd de summit aan het eind nog een beetje spannend, maar toen waren er al drie uur verstreken. Het schijnt dat de discussie daarna in campuscafé The Basket is voortgezet.