Alles staat plotseling ‘on hold’ bij de afdeling Aardwetenschappen. Afgelopen dinsdag kregen medewerkers een mail van het faculteitsbestuur waarin staat dat er een complete vacaturestop is. Dat betekent dat er ook geen promovendi en postdocs meer mogen worden aangenomen voor wie de financiering al rond was. Daarnaast zijn al toegezegde bevorderingstrajecten op pauze gezet. Ook mogen wetenschappers geen onderzoeksvoorstellen meer indienen waarvoor de VU als tegenfinancier moet optreden, zoals bij NWO of ERC (European Research Council).
De afbouw van geplande labs ligt stil in het splinternieuwe Onderzoeksgebouw VU waar de aardwetenschappers sinds november zitten. De oude labs zijn wel al ontmanteld. Daardoor kunnen veel wetenschappers hun werk niet meer doen.
Onderzoek vertraagd
Formeel is er nog geen besluit genomen over de toekomst van Aardwetenschappen en de medewerkers verkeren al maanden in onzekerheid. “Maar als al die dingen een indicatie zijn van wat het faculteitsbestuur wil met de afdeling, dan ziet de toekomst er niet goed uit”, stelt universitair docent Bernd Andeweg. Hij is bang dat opheffing van de afdeling op deze manier een selffulfilling prophecy wordt.
Zijn collega Anouk Beniest (universitair docent) onderschrijft dat: “Voor universitair docenten zijn promovendi en postdocs cruciaal bij het slagen of falen van hun carrière.”
Beniest en andere collega’s hebben beurzen binnengehaald met inbeddingsgaranties van het faculteitsbestuur, dat houdt in dat het faculteitsbestuur heeft toegezegd dat er plek is voor deze onderzoekers aan de VU. Nu loopt hun onderzoek vertraging op omdat Beniest en collega’s geen mensen mogen aannemen. “Dit is onacceptabel!”, stelt Beniest, “als werkgever (een universiteit in dit geval) hoor je je personeel te ondersteunen en niet van binnenuit uit te kleden en actief tegen te werken.”
Openingsfeestje
Bij sommige van de labs waar de bouw nu stilstaat, zijn externe financiers zoals NWO betrokken en is de VU een verplichting aangegaan om haar deel van de kosten bij te dragen. Dat geldt bijvoorbeeld voor het NIGel lab voor isotoop en geochemische analyse, de enige in haar soort in Nederland, waar isotopen kunnen worden gemeten in een minieme hoeveelheid materiaal om zo tot hele precieze dateringen te komen.
Het openingsfeestje staat nog steeds gepland op 24 april, terwijl het lab verre van af is. Er hangen kabels en kale leidingen in de ruimte, er liggen bouwmaterialen. Er staat een pot verf op een karretje. Enige bouwactiviteit is er de afgelopen weken niet geweest, vertelt Andeweg.
Onduidelijkheid over cijfers
Sinds vorig jaar juni bekend werd dat Aardwetenschappen financieel in zwaar weer zit, hebben medewerkers het gevoel dat ze bungelen. Er is weinig openheid van het faculteitsbestuur. Een commissie bedacht een aantal toekomstscenario’s maar die zijn geheim. Ook is het voor de aardwetenschappers heel moeilijk om helder onderbouwde cijfers boven tafel te krijgen over hoe groot het tekort nu eigenlijk is. De cijfers waarmee wordt gerekend zijn bovendien discutabel.
Andeweg noemt een voorbeeld: “Elk jaar gaan we drie weken met onze studenten op veldwerk in Spanje. De begeleiding gebeurt met ongeveer vier docenten. Als je uitrekent hoeveel tijd die daarmee kwijt zijn, kom je opgeteld uit op een derde voltijdsbaan: 0,3 fte, maar er wordt door het faculteitsbestuur gerekend met getallen waarin de begeleiding van het veldwerk als voltijdsbaan (1,0 fte) is meegenomen. Dat scheelt 0,7 fte.”
Ook over de grootte van het totale tekort is onduidelijkheid. Volgens het faculteitsbestuur moet er 2,7 miljoen worden bezuinigd, maar volgens het managementteam van Aardwetenschappen is de helft daarvan al opgelost met bezuinigingen die al zijn doorgevoerd. De rest van het bedrag kan, volgens het managementteam, zonder ontslagen bij elkaar worden gehaald.
De langdurige onzekerheid heeft zijn weerslag op medewerkers. Andeweg heeft de afgelopen tijd verschillende collega’s ziek zien worden. “En ondertussen zitten we midden in de werving van nieuwe studenten voor komend studiejaar”, vertelt hij, “het faculteitsbestuur heeft toegezegd dat studenten hun opleiding kunnen afmaken, maar hoe is niet duidelijk als een groot deel van de docenten wordt ontslagen.”
Problemen na nieuw financieringsmodel
Aardwetenschappen kwam in financiële problemen toen de faculteit drie jaar geleden haar financieringsmodel omgooide en de kosten van labs volledig werden doorbelast aan de afdelingen die er gebruik van maken. Exacte opleidingen met weinig studenten en kostbare labs worden daarvan de dupe. Ook opleidingen als scheikunde, natuurkunde en biologie zitten in de problemen maar die krijgen vijf jaar de tijd om hun financiële situatie te verbeteren. Waarom Aardwetenschappen die termijn niet krijgt, is onduidelijk.
Decaan Aletta Kraneveld zegt in een reactie per e-mail: ‘Het faculteitsbestuur werkt momenteel met grote zorgvuldigheid aan een plan met betrekking tot welke onderzoekslijnen en onderwijsprogramma’s we vanuit strategisch en maatschappelijk oogpunt willen behouden, waarin ook aandacht wordt besteed aan hoe het onderzoek en onderwijs in de toekomst het beste kan worden georganiseerd. Dit plan zal ter besluitvorming worden voorgelegd aan het college van bestuur.’
Grote vraag naar aardwetenschappers
“Uiteindelijk is het een keuze of je kleine, intensieve opleidingen zoals Aardwetenschappen overeind wilt houden”, zegt Andeweg. Aardwetenschappen heeft zo’n vijftig eerstejaars en in totaal zo’n driehonderd studenten. Andeweg: “Als je er puur financieel naar kijkt, is een grote studie waar je een paar honderd studenten per hoorcollege hebt voordeliger, maar de VU heeft ook een maatschappelijke functie. De vraag naar aardwetenschappers is groot, bijvoorbeeld bij bedrijven en organisaties die zich met de energietransitie bezighouden.”