Het belangrijkste element in die aanpak? Onze relatie met de aarde herzien. Klimaatangst is op te splitsen in veel zorgen en onzekerheden: de mate van onze verantwoordelijkheid, ons toekomstperspectief, het besef van sterfelijkheid; onderwerpen waar volgens Alma, hoogleraar geestelijke zorg en religieus-humanistische zingeving, existentiële vragen aan ten grondslag liggen. “En daar zijn specifiek geestelijk verzorgers deskundig in.”
We hebben volgens haar een erg instrumentele manier ontwikkeld van met de aarde omgaan, waarin de mens centraal staat. “We ontlenen grondstoffen aan de aarde, zetten dieren in grote stallen om aan goedkoop vlees te komen.” Beter zou zijn als we beseffen dat we verschillende levensvormen nodig hebben om te blijven bestaan. Door bijvoorbeeld beter te begrijpen hoe bacteriën werken in onze darmen, kunnen we ook andere keuzes maken over wat we eten. En leren we meer over waar dat eten vandaan komt en wat die voedselvergaring doet met onze planeet.
Kinderwens bijstellen
Alma heeft het over een “noodzakelijke paradigmaverandering”, waarin we niet alleen maar onze menselijke behoeftes centraal zetten in onze manier van omgaan met de planeet. Maar menselijke behoeften hebben we nou eenmaal, zoals het onszelf willen voortplanten. Voor sommige mensen is de onzekerheid over wat voor wereld ze achterlaten voor hun hypothetische kinderen dermate beangstigend dat ze hun kinderwens heroverwegen of onderdrukken, of is het niet nemen van kinderen een manier voor hen om de uitputting van onze planeet wat te remmen.
“Dat zijn enorme levensvragen, en die kun je niet in je eentje oplossen. Een vorm van geestelijke verzorging moet ook zijn dat je gesprekken over dit soort vragen faciliteert. Het Humanistisch Verbond doet dat al met hun klimaatvrijplaats. Op dit soort vragen is niet één antwoord, maar het helpt wel om dit soort zorgen met elkaar te delen.”
Pastoor aan je bed
Maar kloppen jongeren überhaupt wel aan bij geestelijk verzorgers voor hulp? Dat is inderdaad niet vanzelfsprekend, zegt Alma. Geestelijk verzorgers werken toch vooral op plekken waar jongeren minder te vinden zijn: zorginstellingen, in thuiszorg waar geestelijke verzorging boven je 55ste wordt vergoed.
Daarnaast denken mensen bij een geestelijk verzorger volgens Alma al snel aan de pastoor die aan je bed komt staan. “Dat idee is achterhaald, er zijn steeds meer geestelijk verzorgers die geen band hebben met een religieuze organisatie maar professioneel getraind zijn in het omgaan met zingevings- en levensbeschouwelijke vragen.” Geestelijk verzorgers die in de nieuwe masterroute worden opgeleid, werken meestal niet vanuit een ‘zendende instantie’, dus zonder formele band met een specifieke geloofsovertuiging.
Boeren en klimaatactivisten
En het zijn niet alleen jongeren waarvoor de masterroute geestelijk verzorgers hoopt af te leveren. Ze willen zich richten op iedereen die te maken heeft met klimaatangst- of depressie. En dus ook op klimaatactivisten “want die verhoogde betrokkenheid kan tot angst, zorg of depressie leiden”, op boeren “met diepe bekommernis om hun land” en op mensen die nu al te maken hebben met klimaatverandering, in gebieden waar bijvoorbeeld meer overstromingen zijn, of juist droogte heerst.
Alma: “We zouden bijvoorbeeld ook veel meer kunnen putten uit de wijsheid die boeren over hun eigen land hebben. Als verschillende partijen met elkaar zouden praten, zouden ze zien dat ze minder van elkaar verschillen dan ze denken.”
Relevant blijven
Is deze nieuwe mastertrack een manier om het beroep van geestelijk verzorger relevant te houden? “Daar kan het wel aan bijdragen”, zegt Alma. “Geestelijk verzorgers mogen best wat zichtbaarder zijn in het maatschappelijke gesprek. Ik kijk soms jaloers naar hoe psychiaters dat doen, een breed publiek bereiken en oproepen meer aandacht te besteden aan existentiële vragen, zingeving en levensbeschouwing. Het is fantastisch dat ze dat doen, maar het is het domein van geestelijk verzorgers, hè.”
Waarom zijn geestelijk verzorgers daar bij uitstek geschikt voor? Kan een psycholoog niet net zo goed, beter of tenminste op een andere manier hulp bieden bij een zorgvraag? “Klimaatpsychologie is ook al veel met het onderwerp bezig, maar klimaatangst is geen psychische problematiek”, zegt Alma. “Bij dit soort vragen gaat het ook om zoeken naar inspiratiebronnen, naar zingeving. Geestelijk verzorgers hebben professionele deskundigheid op dat gebied en hebben daar in hun opleiding een antenne voor ontwikkeld.”
Niet voor het oprapen
De vier studenten die momenteel meedoen aan de pilot, zijn volgens Alma erg enthousiast. Afgestudeerden komen deels in ‘klassieke’ (zorg-)instellingen terecht waar werk wordt gemaakt van duurzaamheidsbeleid. Ook daarbuiten zijn mogelijkheden, maar “de banen liggen niet meteen voor het oprapen”, aldus Alma. “Studenten hebben hier vaak creatieve ideeën over, en vanuit de opleiding kunnen we hen daarin helpen door ondernemingsvaardigheden bij te brengen.” De nieuwe route in de masteropleiding Spiritual Care gaat in september officieel van start.