De VU heeft het vorig jaar, financieel gesproken, uitstekend gedaan. Alles bij elkaar opgeteld was er een batig saldo van 26 miljoen euro. Maar daar gaat wel 15,8 miljoen euro van af om mogelijke toekomstige verliezen op de derivatenportefeuille af te dekken. Uiteindelijk is het eigen vermogen met 10,3 miljoen euro gestegen naar 266,9 miljoen.
Volgens collegevoorzitter René Smit gaat het ingezette beleid van bezuinigen en reorganiseren gewoon door. In zijn ogen betreft het namelijk incidentele meevallers die geen structureel effect hebben op de bedrijfsvoering.
Niet nóg meer bezuinigen
De enige echte meevaller tot nu toe is volgens hem dat de VU niet nog meer hoeft te bezuinigen dan was voorzien. Tenminste zolang de regering geen nieuwe kortingen oplegt. Lees het interview met Smit.
Er is een batig saldo van alles bij elkaar opgeteld 26 miljoen euro. Dat is 21,5 miljoen meer dan begroot. Hoe kan dat?
“Het is een mooie meevaller, maar helaas wel opgebouwd uit allemaal incidentele posten. We hebben vijf miljoen euro van de minister gekregen op grond van een oude claim bij de invoering van het bachelor/mastersysteem in 2010. En omdat de seniorenregeling verdwijnt in de nieuwe cao komt er eenmalig 4 miljoen vrij. Verder zijn er incidentele meevallers in de gewone bedrijfsvoering. Zo zijn we later begonnen met de reorganisatie van de ondersteunende diensten en hebben daaraan minder geld uitgegeven.”
Incidentele meevallers
“Maar die kosten schuiven een jaar door. Dat geldt ook voor de prestatiegelden van de minister die we al wel hebben gekregen maar nog niet besteed. En de faculteiten hebben het beter gedaan dan gedacht. Omdat het grotendeels om incidentele meevallers gaat, hebben deze cijfers geen invloed op de structurele exploitatie. Dit batig saldo komt ten goede van het vermogen. En dat is maar goed ook, want onder meer de personele kosten van de reorganisatie bedrijfsvoering en het bijbehorende sociale plan betalen we in de toekomst ook uit dat vermogen zodat het niet ten laste komt van onderwijs en onderzoek.”
De Rijksbijdrage is 9,6 miljoen hoger dan begroot, te weten 295,7 tegenover 286,1 miljoen euro. De ondernemingsraad zei vorig jaar al dat het bestuur veel te somber rekende. Hadden ze niet een beetje gelijk?
“Dat denk ik niet. Meer dan de helft van het extra geld, 5,1 miljoen, is de al eerder genoemde correctie voor de invoering van de bama-structuur. En tegenover de groei van inkomsten staan ook uitgaven. Per saldo worden we er niet beter van. Het gaat bijvoorbeeld om compensatie van gestegen arbeidskosten, zoals de pensioenpremie. En omdat we meer studenten hebben gekregen. Maar daar moet je ook extra onderwijs voor verzorgen.”
Verbeteren onderwijs
“Dat geldt ook voor extra onderzoeksopdrachten. Afgelopen jaar is het aantal wetenschappelijke medewerkers dan ook gegroeid met ruim honderd formatieplaatsen. En er zit 2,6 miljoen euro aan prestatiegelden bij. Dat gaan we dit jaar besteden aan het verbeteren van het onderwijs, want als de studierendementen niet omhoog gaan, zijn we dat geld over twee jaar weer kwijt. Dat is de afspraak met de minister.”
De faculteiten hebben ook beter gepresteerd. Dat is toch reden voor optimisme?
“De afspraak is dat faculteiten geen verlies mogen lijden. Aard- en Levenswetenschappen, Letteren en Tandheelkunde eindigen nog wel in het rood. Dus die moeten bijstellen. En sommige faculteiten doen het heel goed, zoals Economie en Exact.”
VU ligt op koers
“Maar ook hier geldt weer dat het vaak om incidentele mee- en tegenvallers gaat. Nu hebben de faculteiten samen een positief saldo van 3,7 miljoen in plaats van een verwacht tekort van 1,9 miljoen. Dit is dus de lijn die we moeten vasthouden.”
“Het goede nieuws van 2012 is dat de VU op koers ligt. Als er geen onverwachte dingen gebeuren, hoeven we binnen de VU in 2013 en 2014 niet meer om te buigen of te bezuinigen dan al was afgesproken.”
Veel mensen vragen zich af of de reorganisatie van de bedrijfsvoering in dit tempo nog wel nodig is. Nu al is de formatie van het ondersteunend personeel met 41 plaatsen gekrompen naar 1495 fte. De verhouding OBP ten opzichte van het WP is gedaald van 42 naar 40 procent. Zijn ontslagen dan nog wel nodig?
“We moeten het proces niet vertragen. Financieel gesproken hebben we te maken met incidentele meevallers, terwijl we met de reorganisatie de exploitatiekosten structureel willen verlagen. Een deel van de meevallers komt juist omdat we delen van de reorganisatie hebben uitgesteld en de kosten daarvan zien we volgend jaar op de eindafrekening.”
Kosten reorganisatie lager dan voorzien
“Wat je nu ook ziet, is dat de formatie van het obp terugloopt door een streng vacaturebeleid. Op zich is dat verstandig, maar je moet juist ook de organisatie van het werk veranderen om structureel beter en efficiënter te kunnen werken. Dat beogen we met de hele reorganisatie te bereiken.”
“Dat nu al de omvang van het obp krimpt, heeft natuurlijk wel positieve kanten. Ik hoop dat daardoor minder mensen daadwerkelijk negatieve gevolgen van de reorganisatie aan den lijve zullen voelen en dat we minder mensen boventallig hoeven te verklaren en moeten begeleiden naar een andere baan. Bovendien vallen daardoor de kosten voor de reorganisatie lager uit dan voorzien.”
Vorig jaar was er ook de nodige commotie over de inhuur van extern personeel omdat de kosten daarvan veel hoger uitvielen dan begroot was. Is daar nu beter zicht op?
“In die zin wel dat we precies weten waarvoor mensen worden ingehuurd. Bijna de helft van de kosten van in totaal 22 miljoen wordt gemaakt door de faculteiten. Daarbij gaat het niet zozeer om dure managers, maar vooral om tijdelijke docenten en uitzendkrachten die helpen bij uitvoerende taken.”
Tijdelijke projecten
“Bij de diensten zien we vooral inhuur bij ict-projecten en voor de ontwikkeling van de campus. Daarbij gaat het bijna altijd om aantoonbaar tijdelijke projecten die soms wel een paar jaar kunnen duren. Maar voor het ontwerpen van een nieuw gebouw kun je nu eenmaal beter geen architect in vaste dienst nemen.”
“Waar we naartoe moeten, is dat dit soort personeelskosten veel explicieter in de kosten van een totaal project moet worden meegenomen waardoor ook duidelijker is waarvoor extra personeel wordt ingehuurd.”
Een ander heikel punt is de derivatenkwestie. Dit jaar is op de balans een voorziening van bijna 19 miljoen euro opgenomen om mogelijke toekomstige verliezen op de renteswaps af te dekken. Komt het ooit nog goed met dat geld?
“De derivaten op zich zijn geen probleem. Dat we nu een voorziening hebben getroffen komt vooral door scherpere boekhoudkundige regels. Het mogelijke verlies in de toekomst staat nu als langlopende schuld in de jaarrekening. Het gaat om het transparanter maken van de balanspositie op langere termijn, maar daadwerkelijk wordt er geen cent extra aan die derivaten uitgegeven. Vorig jaar was al een voorziening van 2,8 miljoen getroffen. Nu komt daar 15,8 miljoen bij.”
Derivaten ongebruikt
“De derivaten hebben we aangeschaft om renteschommelingen op te vangen bij investeringen voor de nieuwbouw. Omdat we later dan voorzien daadwerkelijk zijn gaan bouwen en lenen, hebben die derivaten een poosje ongebruikt op de plank gelegen. Bovendien is de rente gedaald in plaats van gestegen zoals de verwachting was. Maar de komende jaren kunnen we die derivaten volledig inzetten.”
“Het gaat wel over een looptijd van twintig jaar. Dan pas weten we of we netto verdiend of verloren hebben. Met deze derivaten kunnen we de rente op geleend geld de komende jaren rond de vijf procent stabiliseren. Niemand weet hoe de rentestand over tien jaar is, maar ik denk dat het nu al niet meevalt voor een lange periode veel geld tegen vijf procent te lenen. Dus ik denk dat we op termijn niet slecht zitten met deze derivaten.”
Vernieuwing campus
“Voor alle duidelijkheid. Ze maken deel uit van de investeringskosten voor de vernieuwing van de campus. En voor die kosten hebben we een jaarlijks plafond afgesproken. Mochten we ooit toch nog iets moeten afbetalen op die swaps, dan gaat het ten koste van het bouwbudget. Dat gaat niet ten koste van onderwijs en onderzoek.”
Voor 2013 verwacht het bestuur bijna dertig miljoen euro minder aan inkomsten dan in 2012 en een exploitatietekort van 4 miljoen. Is dat niet een te somber beeld?
“Nee. We gaan uit van onze eerdere prognoses zoals ze in de begroting staan. Als je de incidentele meevallers van 2012 weglaat en de inkomsten van tweede en derde geldstroom realistisch inschat, zit je al op die 30 miljoen minder. Omdat het dit jaar erg meevalt, moet je niet denken dat het volgend jaar weer zal meevallen.”
Sombere verhalen
“Het goede nieuws is dat we dankzij een positief verlopen 2012 geen extra ingrepen hoeven te doen. Maar het slechte nieuws is dat ik sombere verhalen hoor over de financiële toestand in het land. In Den Haag broeden ze op nieuwe bezuinigingen van mogelijk acht miljard euro.”
“Als de universiteiten daardoor extra moeten inleveren vrees ik dat we onze prognoses voor de toekomst naar beneden moeten bijstellen. Maar dat hebben we nu nog niet gedaan. Laten we hopen dat het ook niet nodig is.”
Volgende week woensdag 19 juni bespreekt de ondernemingsraad het financiële jaarrapport met het college. Voor die tijd wil de or nog geen commentaar leveren op de cijfers.