De basisbeurs wordt afgeschaft, hebben regeringspartijen VVD en PvdA afgesproken met D66 en GroenLinks. Het is de belangrijkste onderwijshervorming sinds dertig jaar, zegt minister Bussemaker.
Zojuist zijn de partijen in Den Haag naar buiten gekomen om hun plannen aan de toegestroomde journalisten te presenteren. Ze hebben een nieuw woord voor studielening bedacht: ze spreken van een studievoorschot.
Schuldenstelsel
Tegenstanders van een leenstelsel spreken consequent van schuldenstelsel, maar studenten moeten het volgens de partijen anders zien: niet als een schuld, maar als een voorschot op latere inkomsten. Op termijn moet het nieuwe stelsel 800 miljoen euro opleveren, misschien zelfs 1 miljard.
Nieuwe studenten krijgen er vanaf september 2015 mee te maken. Dat geldt ook voor nieuwe masterstudenten, die nu misschien al aan hun bacheloropleiding zijn begonnen.
Aanvullende beurs hoger
Er komt voorlopig geen tegemoetkoming voor tweejarige masters. Critici vrezen dat technische masteropleidingen daardoor minder populair zullen worden (want duurder dan eenjarige masters), maar de partijen zeggen slechts dat er een ‘verkenning’ komt naar tegemoetkoming.
Om de pijn te verzachten wordt de aanvullende beurs iets hoger. Als hun ouders minder dan 46 duizend euro verdienen, krijgen studenten zo’n aanvullende beurs. Als de ouders minder dan 30 duizend euro verdienen, is die beurs 365 euro (ruim honderd euro meer dan nu), daarboven wordt het minder.
Bijverdiengrens verdwijnt
De ov-studentenkaart blijft behouden en komt ook voor mbo’ers beschikbaar. In overleg met de onderwijsinstellingen wil minister Bussemaker ervoor zorgen dat studenten meer buiten de spits gaan reizen. Dat zou de kosten kunnen drukken en de opbrengst daarvan komen volgens minister Bussemaker weer ten goede aan het onderwijs, zei ze zojuist tegen de verzamelde journalisten.
Verder verdwijnt de bijverdiengrens. Studenten mogen met hun bijbaan of eigen onderneming verdienen wat ze willen. Ze hoeven hun ov-kaart of aanvullende beurs niet terug te betalen als ze boven de grens uitkomen.
Innovatie en internationalisering
Het geld moet uiteindelijk in het onderwijs terechtkomen. Hoe lang dat gaat duren, is vooralsnog onduidelijk. Wel gaan hogescholen en universiteiten de komende jaren 200 miljoen euro “voorfinancieren”, aldus een verklaring. De partijen denken niet alleen aan meer contacturen, maar ook aan innovatie in online onderwijs, beloning van wetenschappers voor goede colleges, meer internationalisering en excellentietrajecten.
Verder krijgen studenten en docenten instemmingsrecht op de hoofdlijnen van de begroting van onderwijsinstellingen. Zo krijgen ze meer invloed op de besteding van het geld. De partijen benadrukken dat de overheid nog altijd veel bijdraagt aan het hoger onderwijs. Het totale budget voor het hoger onderwijs zou straks twintig procent hoger liggen dan nu.
Reacties
Studenten zijn boos over het afschaffen van de basisbeurs en ook de hogescholen maken zich zorgen. Maar de universiteiten zien het minder zwart in en zijn vooral blij met de opbrengst.
De Landelijke Studenten Vakbond is “woedend dat GroenLinks en D66 met het kabinet hebben samengespannen om de basisbeurs af te schaffen”, aldus de eerste reactie. Voorzitter Jorien Janssen: “Het is onvoorstelbaar hoe de overheid tegen beter weten in jonge mensen in de schulden jaagt.”
Fors duurder
“Invoering van een leenstelsel is en blijft een politieke keuze waar wij niet achter staan”, zegt ook Ruud Nauts, voorzitter van het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO). “Studeren wordt fors duurder en als afgestudeerde heb je veel langer last van je studieschuld.” Het wordt moeilijker om bijvoorbeeld een hypotheek af te sluiten, vreest hij.
Ze krijgen bijval van de Landelijke Kamer van Verenigingen, die zich zorgen maakt over de toekomst van het studentenleven. Voorzitter Anne Kamp: “Een leenstelsel beperkt de mogelijkheid voor studenten om zich naast hun studie te ontwikkelen. Zeker in combinatie met rendementsverhogende maatregelen gaat een leenstelsel studenten ontmoedigen om iets te ondernemen naast hun studie.”
Toegankelijkheid gewaarborgd
Maar universiteitenvereniging VSNU is juist verheugd en spreekt van een kwaliteitsimpuls. Studenten gaan heus wel studeren, verwacht de VSNU, ook als een studie een stuk duurder is.Voorzitter Karl Dittrich: “Met de kaders van dit leenstelsel blijft de toegankelijkheid van het hoger onderwijs gewaarborgd en met de financiële opbrengsten krijgt de kwaliteit van het hoger onderwijs een belangrijke impuls.”
Het hbo is minder overtuigd dat studenten toch wel zullen komen. Voorzitter Thom de Graaf van de Vereniging Hogescholen: “Toegankelijkheid van het hbo is een groot goed dat we moeten beschermen. De nieuwe plannen nemen een deel van onze bezwaren weg, maar we denken dat ze op dit punt nog niet voldoende zijn. Wij blijven zorgen houden of talentvolle studenten vanwege hoge studielasten niet afhaken. Dat zal vooral de doorstroom van mbo naar hbo raken.”
Lang gekoesterde wens
D66-Tweede Kamerlid Paul van Meenen is één van de drijvende krachten achter het nieuwe leenstelsel. “Deze afspraken zorgen voor meer geld voor beter onderwijs, meer inspraak voor studenten, en een betere ov-kaart”, vat hij samen. “Studenten zullen het verschil echt merken.”
Ook VVD-Tweede Kamerlid Pieter Duisenberg ziet een langgekoesterde wens in vervulling gaan: “Onderwijsgeld gaat niet langer naar levensonderhoud van studenten, maar naar onderwijs. Zo kunnen we het hoger onderwijs een enorme kwaliteitsimpuls geven door bijvoorbeeld te investeren in betere leraren, kleinere groepen en technische faciliteiten. Studenten worden geprikkeld om bewuster voor een studie te kiezen.”
Forse schuld
Andere oppositiepartijen dan D66 en GroenLinks zijn uiteraard minder blij met het voorstel. Kamerlid Carola Schouten: “De ChristenUnie is en blijft voor het behoud van de basisbeurs voor studenten. Onbegrijpelijk dat D66 en GroenLinks steun geven aan een leenstelsel, waarbij jonge mensen vanaf dag één van hun studententijd een forse schuld opbouwen. De overheid neemt een hypotheek op de toekomst van jongeren.”