De VU blijft behoorlijk dezelfde koers varen, blijkt uit het concept instellingsplan VU 2015-2020, dat deze week naar de ondernemingsraad en universitaire studentenraad werd gestuurd. De richting die de universiteit in het vorige instellingsplan op ging, zoals met de vier profileringsthema’s en extra aandacht voor onderwijs, diversiteit en internationalisering, verandert maar weinig.
De OR besluit in het najaar of ze met het plan instemt. Advalvas stelde alvast tien vragen aan collegevoorzitter Jaap Winter.
1) Wat is eigenlijk het nut van een instellingsplan? Belangrijke zaken die de afgelopen periode speelden, zoals de samenwerking met de UvA en de reorganisatie van de bedrijfsvoering stonden niet eens in het vorige instellingsplan.
“Natuurlijk verandert de wereld voortdurend. Maar het is belangrijk dat je op die dynamiek bent voorbereid en hebt nagedacht over wat je zelf wilt in de toekomst. Een instellingsplan geeft daar richting aan. Als je zoiets niet hebt, is het nog lastiger in te spelen op onzekerheden die zich ongetwijfeld gaan voordoen. Maar je moet ook flexibel genoeg zijn om je aan te passen aan nieuwe omstandigheden.”
2) Is het instellingsplan niet het zoveelste document dat in een bureaula verdwijnt?
“Dat is zeker niet de bedoeling. Uit een evaluatie van het vorige instellingsplan blijkt dat er veel dingen in staan die ons universiteitsbreed goed bevallen. Maar ook dat er punten zijn die we te weinig concreet handen en voeten hebben gegeven. Daarom bouwen we voort op het oude plan. We gaan dingen niet revolutionair anders doen, maar wel verder uitbouwen. Daarom moeten alle faculteiten en diensten voortaan met een jaarplan komen waarin staat wat ze willen en kunnen bijdragen aan de uitvoering van het instellingsplan. En aan die afspraken zullen we ze houden.’’
3) Een belangrijk element in het instellingsplan zijn de vier profileringsthema’: Human Health and Life Sciences; Connected World; Science for Sustainability en Governance for Society. Zijn dat uithangborden voor de buitenwereld of hebben ze ook een effect binnen de universiteit?
“Allebei. We willen naar buiten toe laten zien wat we voor de samenleving kunnen betekenen. Kijk dit doen we aan de VU. Met deze thema’s verbinden we de VU met het hart van de maatschappij, want aan deze universiteit houden we ons vooral bezig met zaken die in de samenleving gebeuren. Maar die thema’s komen natuurlijk niet uit de lucht vallen. Het gaat over onderwerpen waar veel mensen binnen de universiteit vaak al jaren mee bezig zijn. We proberen al die ogenschijnlijk verschillende activiteiten kernachtig in deze vier thema’s samen te vatten. Op die manier merken mensen ook dat ze eigenlijk met dezelfde problematieken bezig zijn. En dat spoort aan tot samenwerking tussen disciplines binnen de universiteit. Dat proces willen we nadrukkelijk versterken.’’
4) Governance for Society is nieuw. Waar komt dat vandaan?
“In het vorige plan stond de term professional services. Dat was vooral bedoeld om activiteiten van de economische en rechtenfaculteit te benoemen. Als je goed leest, staat het thema ook in het vorige plan al in het kader van het bredere onderwerp van governance-vraagstukken in de samenleving. Veel mensen hebben aangegeven dat de term ‘professional services’ de lading niet goed genoeg dekte.
Met Governance for Society willen we het thema verbreden en verdiepen. Denk daarbij aan het wereldwijd beheersen van vraagstukken als klimaatverandering en vrede en veiligheid, of nationaal aan onderwerpen als de werking van de democratie, de verhouding Rijk, provincie en gemeente, zorg en welzijn maar ook aan maatschappelijk verantwoord ondernemen en integer bestuur van publieke instellingen. Zie wat er zoal bij de parlementaire enquête over woningcorporaties gebeurt.
Heel veel zaken in de samenleving hebben met verantwoord besturen te maken. En aan de VU zijn we heel breed, binnen sociale wetenschappen, rechten en economie bijvoorbeeld, met dat thema bezig, maar denk ook aan ethiek en psychologie als het gaat om vraagstukken van leiderschap en vertrouwen. We denken concreet aan de oprichting van een Amsterdam School of Governance als kristallisatiepunt voor dit thema.”
5) Veel mensen vinden dat het thema duurzaamheid niet zo uit de verf is gekomen. Heeft dat onderwerp wel prioriteit?
“Dat moet het zeker hebben, want het is maatschappelijk een belangrijk onderwerp. Binnen de universiteit doen we ook heel veel op dit gebied. Het interessante is dat we zowel bij de bèta’s als bij de gamma’s hiermee bezig zijn. Het is belangrijk die terreinen met elkaar te verbinden.
Maar we moeten het zeker zichtbaarder maken. Daarom is onder meer het Global Change Institute opgericht. Maar je kunt ook denken aan het opzetten van een interdisciplinaire minor en een masteropleiding. Maar ook aan het verder uitbouwen van onderzoeksprojecten. We gaan hier zeker hard mee aan de slag.’’
6) En het thema Connected World vinden veel mensen vaag…
“Nu ja, er gebeuren rondom dat thema heel concrete dingen. Bijvoorbeeld de interactie tussen mensen, computers en social media. We werken aan de oprichting van een Centre of Humanities And Technology, waarin we met UVA en IBM willen samenwerken. En er zijn allerlei ontwikkelingen op het terrein van e-humanities, die een hele nieuwe stimulans geven aan de geesteswetenschappen. Denk bijvoorbeeld aan het onderzoek van Spinozaprijswinnaar Piet Vossen. Maar het gaat ook over de gevolgen van globalisering, bijvoorbeeld de oorzaken en gevolgen van migratie. We denken ook aan de oprichting van een nieuwe bacheloropleiding op dit terrein: politics, philosophy and economy.’’
7) Maar het thema ‘Human Health and Life Sciences’ staat als een huis!
“Bijna letterlijk ja. Het O2-onderzoeksgebouw is binnenkort klaar. Daarin gaan onderzoekers van de VU, VUmc en de UvA rondom dit thema samenwerken. Een ander belangrijk onderwerp hierbij is sport en bewegen. Daarbij speelt de faculteit Bewegingswetenschappen natuurlijk een belangrijke rol. Dat gaat niet alleen over topsport, maar ook over een gezonde kantooromgeving bijvoorbeeld. We willen in dit thema ook de nodige slagen maken op het gebied van onderwijs zodat studenten makkelijk van de ene opleiding kunnen overstappen naar de andere.”
8) Een ander belangrijk onderwerp is de samenwerking met de UvA. Hoe staat het daarmee?
“In het instellingsplan staat een gezamenlijke paragraaf van de VU, UvA en HvA waarin we uitleggen wat de bedoeling is van de Amsterdam Academic Alliance. Kort gezegd komt het er op naar dat we een open Amsterdamse ruimte voor hoger onderwijs en onderwijs willen creëren. Studenten moeten zonder problemen over en weer vakken kunnen volgen en wetenschappers samen onderzoek doen. Daarom willen we de administratieve systemen zoveel mogelijk op elkaar laten aan sluiten en waar nodig te harmoniseren.
Maar we willen ook concrete samenwerkingsverbanden uitbouwen zoals bij de bètafaculteiten. Beide rechtenfaculteiten werken aan de oprichting van een Amsterdam Law College, juristen, economen en politicologen werken samen in ACCES Europe en oudheidkundigen in ACASA. Zo is er een veelheid van initiatieven in de breedte van de universiteit. We streven niet naar een fusie van de VU en de UvA. Beide instellingen hebben een eigen identiteit en eigen profilering. Maar we willen zeker samenwerken waar dat meerwaarde oplevert in onderwerpen en onderzoek.
Samenwerken kan ook inhouden dat beide universiteiten gezamenlijk een gedifferentieerd onderwijsaanbod doen. Het heeft niet veel zin om grote faculteiten als rechten of economie samen te voegen. Wanneer zij echter hun aanbod differentiëren ontstaat een veel rijker onderwijspallet in Amsterdam. Dat heeft meerwaarde. Dat is een andere kant van samenwerken. Juist afspraken maakt over wederzijdse profilering. Zo’n brede open academische ruimte maakt Amsterdam natuurlijk ook extra aantrekkelijk voor studenten en wetenschappers uit het buitenland.’’
9) Krijgt onderwijs nu absolute prioriteit aan de VU?
“Zo wil ik het niet zeggen. Onderwijs én onderzoek zijn de kerntaken van de universiteit. We hebben de afgelopen periode wel geleerd dat we op onderwijsgebied een flinke poot moeten bijzetten om de enorme toename van het aantal studenten bij te benen.
Mede dankzij de onderwijsaudit hebben we flink wat stappen vooruit gemaakt maar er valt nog veel te doen. En we willen de kwaliteitssprong ook vasthouden. Het goed opleiden en vormen van jonge academici is tenslotte een van de belangrijkste bijdragen die de universiteit aan de samenleving levert.
Maar we moeten het onderzoek niet gaan verwaarlozen. Het gaat om het vinden van een goede balans tussen die twee en dat kan mede door onderwijs en onderzoek waar mogelijk met elkaar te verbinden. Daarom willen we bijvoorbeeld dat onze masteropleidingen aansluiten bij de speerpunten van ons onderzoek.’’
10) Blijft de VU een christelijke universiteit?
“Onze geschiedenis is me lief. Maar de samenleving is natuurlijk niet meer dezelfde als vijftig jaar geleden. Diversiteit staat hoog in ons vaandel. Wat wij aan onze traditie kunnen ontlenen is het idee dat wetenschap en levensbeschouwing niet los van elkaar staan. Binnen deze universiteit is het vanzelfsprekend is dat je daar met elkaar het gesprek over kunt aangaan zonder in dogma’s te vervallen. Daarom vinden we het belangrijk dat in alle opleidingen aandacht bestaat voor ethische en filosofische vraagstukken binnen de zogeheten academische kern.
Het blijkt dat het in de praktijk ook allemaal niet zo ingewikkeld hoeft te zijn. Bij de Duisenberg School of Finance geef ik colleges ethiek. Dan vraag ik studenten heel gewoon waarom ze voor deze opleiding hebben gekozen. ‘Doe je het om later een dure auto voor de deur te hebben staat of wil je vooral een bijdrage leveren aan een betere wereld? ’ Dan komt het gesprek vanzelf op gang hoor!”
Update
Het concept instellingsplan staat inmiddels op VUnet.