Door bestaande kankermedicijnen te combineren kunnen mensen met een hersentumor mogelijk langer leven. AmsterdamUMC/VUmc-onderzoeker Bart Westerman ontwikkelde die nieuwe onderzoeksmethode.
Ruim 70 procent van de hersentumoren heeft de hoogste graad van kwaadaardigheid. De standaardbehandeling bestaat uit een operatie, bestraling en chemotherapie. Maar iemand met deze vorm van kanker heeft een slecht vooruitzicht: minder dan een op de vijf patiënten is twee jaar na de vaststelling van de ziekte nog in leven.
Het komt geregeld voor dat de tumor na een tijdje niet meer reageert op het medicijn – Temozolomide – dat gebruikt wordt bij de chemotherapie. Dat is een probleem, want dan krijgt de tumor de vrije hand. Ook de mogelijkheden van bestralen zijn beperkt, volgens Hans Rodermond, expert in onderzoek naar radiotherapie in het Academisch Medisch Centrum Amsterdam. “Bestralen werkt vaak goed”, zegt hij, “maar na een behandeltraject met bestraling kun je niet nóg een keer bestralen, want dan maak je te veel gezonde hersencellen en bloedvaten kapot.”
Juiste combinaties van geneesmiddelen
Een goede alternatieve behandeling zou weleens voort kunnen komen uit de medicijnatlas van Bart Westerman, groepsleider aan het AmsterdamUMC/VUmc. De atlas bevat gegevens over de werking van veel verschillende kankermedicijnen. “De medicijnatlas is een methode om te voorspellen of twee medicijnen een meer dan opgeteld effect gaan laten zien”, zegt hij. “Dat is interessant, want het medicijn is dan effectiever in combinatie met een ander medicijn, waardoor het meerdere cellen raakt.”
Met de medicijnatlas kan men uit meer dan 250.000 mogelijke combinaties de juiste combinaties selecteren. Westerman: “Door medicijncombinaties te kiezen die goed passen bij de tumor van de patiënt kun je een betere behandeling vinden. Iedere tumor is tenslotte anders, dus de patiënt heeft het meest baat bij een behandeling op maat.”
Verdubbeling levensduur
Westerman publiceerde op 10 juni de resultaten van zijn onderzoek naar nieuwe behandelmethoden in het wetenschapstijdschrift Nature Communications. Naast hersentumoren onderzocht hij ook lastig behandelbare vormen van huidkanker, borstkanker en leukemie. Door de juiste medicijnen te combineren kon hij muizen beter behandelen, wat resulteerde in een verdubbeling van de levensduur.
Daar zitten natuurlijk wat haken en ogen aan. “Je kunt onderzoek met muizen nooit één-op-één vertalen naar de mens”, waarschuwt Rodermond, die niet meewerkte aan het onderzoek. Ook Westerman geeft aan dat de vertaling van mogelijke medicijncombinaties naar toekomstige behandelingen uitdagend is. “Als een behandeling werkt maar heel veel bijwerkingen oplevert, wordt die in de praktijk bijvoorbeeld niet gebruikt.” Het zal nog wel even duren voordat Westermans medicijnencombinaties gebruikt kunnen worden. “Het is pijnlijk dat we op dit moment weinig kunnen doen voor de patiënten die nu ziek zijn, behalve dan het verzachten van complicaties.”
Voor de toekomst voorspelt Westerman dat zijn medicijnatlas het leven van patiënten met ernstige tumoren kan verlengen. Hij verwacht niet meteen een behandeling te ontwikkelen die hersentumoren geneest, maar nut heeft de atlas zeker. Ook Rodermond verwacht veel van de nieuwe methodieken. “We gaan de komende tien jaar nog heel grote sprongen maken in de behandeling van kanker”, voorspelt hij.
De auteur is student science communication.