Kapitein Youssef is gevlucht uit Somalië, gids Tommy uit Egypte. Het duo verzorgt de vluchtelingenrondvaarttocht door de Amsterdamse grachten. De rondvaart is een onderdeel van het VU Amsterdam Summer School-vak over antropologie.
For English, please go to Refugees tell their stories during Amsterdam Summer School.
In het vak, Hands-on anthropology and collaborative storytelling, leren de studenten hoe ze verhalen van mensen zo kunnen gebruiken in hun onderzoek, dat ze recht doen aan de verteller en diens culturele achtergrond, zonder de wetenschappelijke eisen uit het oog te verliezen.
Regen
We varen in een boot met het Arabische woord ‘hedir’ (donder, brul, machtige vrouw) erop geschilderd weg van de kade bij het cultureel centrum Mediamatic. De boot is van rederij Lampedusa, en ‘we’ zijn de kapitein en gids, zeven studenten uit Egypte, Ghana, de VS en Nederland, de Iraanse docent Younes Saramifar en ondergetekende.
Direct na de afvaart begint het te regenen, er is geen overdekking. Zouden de vluchtelingen die in deze boot de Middellandse Zee zijn overgestoken ook regen gehad hebben? Hoeveel mensen erop zaten, wat er met ze is gebeurd, is onbekend. De boot is in 2014 op het strand van Sicilië gevonden. Leeg, op een duikbril na.
Ondergedoken
Tommy (schrijver, verhalenverteller, theatermaker, politiek activist) begint direct te vertellen als we langs het voormalig Marineterrein varen. Daar zat de voormalig Somalisch-Nederlandse politica Ayaan Hirsi Ali ondergedoken, vertelt hij, na de moord op
Theo van Gogh, met wie ze een film maakte die zeer kritisch was over de islam. Ze werd bedreigd en moest vrezen voor haar leven. Toen later bleek dat ze gelogen had tijdens haar asielaanvraag moest ze Nederland verlaten. Ze woont nu in de Verenigde Staten.
Zo doorspekt de gids een heel standaard rondvaart door de Amsterdamse grachten (het houdt gelukkig snel op met regenen) met verhalen die je normaal gesproken niet zo snel hoort. En gaandeweg wordt het steeds persoonlijker. Hoe hij zelf van liberaal islamist wordt, de Moslimbroederschap gaat steunen en campagne voert voor oud-president Morsi. Hoe hij weet dat hij na Morsi’s afzetting in 2013 op een dag gearresteerd zal worden en wat hij doet om zich daartegen te wapenen.
Half uur slaan
“Ik had twee strategieën om me voor te bereiden op de mishandeling die zou volgen op mijn arrestatie: eten en geslagen worden. In korte tijd nam mijn gewicht toe van 78 naar 94 kilo, om wat reserves te hebben. En ik vroeg een vriend om me elke dag een half uur te slaan. Dat vond hij moeilijk maar hij deed het.”
Vervolgens vertelt hij vrolijk dat ook typisch Amsterdamse dieren immigranten zijn. Neem de duif: die komt oorspronkelijk uit Schotland. Of de rat: uit Rusland. O, en dit is de Brouwersgracht, genoemd naar de bierbrouwers. Het water in Amsterdam was zo vies dat mensen er ziek van werden. Daarom maakten ze er licht bier van, dat konden ze tenminste drinken.
Verklikker
Tommy wordt op een dag inderdaad gearresteerd, maar hij heeft geluk. Ze willen dat hij anderen gaat verklikken en wordt vrijgelaten. Drie maanden later ontvlucht hij Egypte, direct naar Nederland. Daar zit hij twaalf dagen vast op Schiphol en vervolgens tien maanden in een asielzoekerscentrum, tot hij een verblijfsvergunning krijgt.
Na anderhalf uur en vele verhalen verder staan we weer op de wal, de meeste met een vrolijke grijns verteld. Youssef probeert een kookboek met vluchtelingrecepten te slijten, Tommy praat na met de twee Egyptenaren onder de studenten, een wat ouder echtpaar, dat vol ongeloof reageerde op zijn bekentenis dat hij islamist is.
Vooronderstellingen
“Het doel van de rondvaart was dat we ‘de ander’ zouden ontmoeten via z’n verhalen en niet door vooronderstellingen te doen”, vertelt docent Younes Saramifar. “Ik wil hiermee laten zien dat verhalen overal om ons heen bestaan. De studenten ontdekten dat ze zelfs op zoiets toeristisch als een rondvaart door de Amsterdamse grachten andere verhalen en lijden kunnen vinden. Alles wat je hoeft te doen, is open staan voor de verhalen, juist van degenen die niet geboren zijn in Nederland, maar die zich het leven in Amsterdam pas later hebben eigen gemaakt.”
De volgende groep studenten staat al klaar om aan boord te gaan. Saramifar maakt foto’s, Youssef herschikt de kussens in de boot, Tommy vraagt of iedereen er is. Klaar voor de volgende serie verhalen.