Het hart bevat geen stamcellen en kan zichzelf daardoor niet herstellen na een hartinfarct, blijkt uit recent onderzoek. Kunnen we een beschadigd hart simpelweg niet repareren of zit er toch nog wat in het vat?
Tientallen jaren wordt er al onderzocht of stamcellen in ons hart bestaan. Met stamcellen zou het mogelijk zijn om na een hartaanval het kapotte weefsel van het hart te herstellen. Verschillende onderzoeksgroepen claimden al eens dat ze de hartstamcel gevonden hadden, maar allemaal moesten ze na enige tijd terugkomen op hun conclusie. En nu lijkt het erop dat twee onderzoeksgroepen van het Hubrecht Instituut in Utrecht een definitief einde maken aan de discussie over het wel of niet bestaan van stamcellen in het hart.
Echt niet
Nee, het hart heeft echt geen stamcellen, zegt de groep onder leiding van geneticus en oud-KNAW-president Hans Clevers en moleculair cardioloog Eva van Rooij in het vakblad PNAS. De onderzoekers brachten het hart van muizen in kaart, voor en na een hartaanval, en zagen geen enkel bewijs van cellen die nieuwe hartspiercellen kunnen maken.
“Dat is een belangrijke conclusie”, zegt Diederik Kuster, onderzoeker bij de afdeling fysiologie aan het VUmc in Amsterdam, “omdat die een einde maakt aan een intense discussie. De intensiteit van de discussie is ook wel logisch, omdat het stimuleren van dit soort stamcellen ongekende therapeutische mogelijkheden zou bieden.”
Afgestorven weefsel
Dat zit zo. Tijdens een hartinfarct is er tijdelijk geen bloedtoevoer naar het hart, waardoor een deel van het hartspierweefsel kan afsterven. Afgestorven weefsel kan niet meer samentrekken en ontspannen en dat brengt ernstige gezondheidsproblemen met zich mee. Maar veel weefsels in ons lichaam kunnen zichzelf herstellen door stamcellen in te zetten. Stamcellen hebben namelijk nog geen specifieke functie. Door definitief te veranderen in het benodigde type cel en zichzelf zo vaak als nodig te vermenigvuldigen kunnen ze de taak van het beschadigde weefsel overnemen.
Zulke zogenaamde adulte stamcellen bevinden zich op verschillende plekken in het lichaam en kunnen zich ontwikkelen tot één soort of een beperkt aantal soorten cellen. Er zijn ook embryonale stamcellen, die ontstaan uit een bevruchte eicel en die nog in ieder type cel kunnen veranderen. Embryonale stamcellen bestaan maar kort omdat ze zich in verloop van tijd allemaal ontwikkelen tot adulte stamcel.
Veel hartaanvallen
Stamcellen in het hart zouden een belangrijke vondst zijn. In Nederland komen ongeveer 94 mensen per dag in het ziekenhuis terecht met een hartinfarct. Maar volgens Kuster moeten we de claim van de onderzoekers van het Hubrecht Instituut serieus nemen. “De onderzoeksgroep koos een nieuwe invalshoek voor het probleem. Ze hebben niet gezocht naar kenmerken van delende cellen, maar juist naar die van niet-delende cellen. Door niet één maar meerdere technieken te combineren in een muismodel hebben ze aangetoond dat een aantal dagen na de geboorte al de cellen in het hart het vermogen verliezen om te delen.” Er zijn in het hart dus geen cellen meer aanwezig die voor nieuw weefsel kunnen zorgen.
Doodsteek
“Dit zou wel eens de doodsteek kunnen zijn voor verder klinisch onderzoek naar de potentie van hartstamcellen”, denkt cardioloog Ramon van Loon van het VUmc. “Er is op dit moment geen enkele aanwijzing dat er cellen in het hart aanwezig zijn die we na een infarct kunnen inzetten voor het produceren van nieuwe hartcellen.”
Maar Kuster denkt dat er toch nog mogelijkheden zijn. “Misschien kunnen we hartcellen die niet in staat zijn om te delen wel op een bepaalde manier stimuleren waardoor ze toch weer kunnen gaan delen. Nu we niet meer hoeven te focussen op het wel of niet bestaan van hartstamcellen zou dat een mooie nieuwe onderzoeksrichting kunnen zijn.”