Het ene moment sta je met studiegenoten in de rij op Schiphol te wachten om in het vliegtuig naar Israël te stappen en het andere moment word je vanwege je huidskleur volledig gefouilleerd en moet je je uitkleden in het kader van de veiligheid. Het College voor de Rechten van de Mens, voorheen de Commissie Gelijke Behandeling, onderzoekt nu of er sprake was van discriminatie.
Want dat is hoe het voelde voor een vijftal studenten van de VU. Twee jaar geleden alweer, op 28 januari 2011, vertrok een groep van veertien studenten samen met Wim Haan, de coördinator van het diversiteitsbeleid aan de VU, naar Israël voor een studiereis. Die reis was georganiseerd door het diversiteitsplatform Dialoog@VU. Aroosa Khan, die gezondheidswetenschappen studeert, was één van de deelnemers.
Gediscrimineerd wegens huidskleur
Khan heeft de zaak aangespannen tegen vliegtuigmaatschappij El Al. Afgelopen donderdag deed ze haar verhaal op een hoorzitting van het College. Studente Management Consulting Khadija Kabli en de inmiddels afgestudeerde Ghezal Kakar (eveneens Management Consulting) waren aanwezig als getuigen. Zij waren twee van de vijf getinte studenten die dezelfde behandeling moesten ondergaan. De andere negen deelnemers aan de reis, allemaal blanke autochtonen, zijn niet uitgebreid gefouilleerd. Khan, Kabli en Kakar vinden dat ze zijn gediscrimineerd vanwege hun huidskleur en willen dat El Al dat toegeeft.
Alle veertien studenten werden na het inchecken op Schiphol ondervraagd. Op basis hiervan wordt door de beveiligingsmedewerkers van El Al een zogenaamde risicoanalyse gemaakt. Kabli merkte toen meteen al een verschil. De Nederlandse jongen naast haar werd niets gevraagd over zijn achtergrond en die van zijn ouders, zij wel. “Dat zou bij mij ook niet nodig moeten zijn, omdat ik ook een Nederlands paspoort heb,” zegt ze. Maar daar nam het beveiligingspersoneel geen genoegen mee. Er werd net zolang doorgevraagd tot Kabli antwoord had gegeven op de vraag wat haar land van herkomst was. Zo ook bij Khan en Kakar.
Intieme delen
Vervolgens werden alleen de vijf getinte studenten apart genomen en elk afzonderlijk naar een hokje gebracht. Khan: “Ik moest mijn handen en benen spreiden. Een vrouw ging over mijn hele lichaam met haar handen. Ik moest mijn jurk uittrekken en dat was dan ‘part of the procedure’. Ze ging weer over mijn hele lichaam, dit keer met een metaaldetector. Ik moest mijn beha uittrekken. Ze merkte dat ik behoorlijk geschrokken was, denk ik. Ze zei weer dat het de procedure was. Met een stok met daaraan een stukje stof werden mijn intieme delen gecontroleerd. Ik vond het shockerend en vernederend.”
Dat vonden ook Kabli en Kakar. Hun ongeloof werd nog groter toen ze bij de groep terugkwamen en erachter kwamen dat alleen de getinte studenten zo’n behandeling hadden ondergaan. En dat in hun eigen Nederland, waar ze zich nooit ‘anders’ hadden gevoeld en nu opeens wel. Khan: “Wij zijn allemaal Nederlands. Waarom werd er zo expliciet gevraagd naar onze achtergrond?”
Excuses aangeboden
Daarnaast kregen ze ook een stempel op hun ticket met de letter ‘T’. De andere, blanke studenten kregen een stempel met ‘S’. Ze vermoedden dat die letters voor ‘threat’ en ‘safe’ staan. Wat het betekent, is onduidelijk. Zowel de marechaussee als EL Al willen dat niet zeggen. De advocaat van El Al beweerde op de zitting dat het niks zou betekenen.
Na thuiskomst is onder andere bij de marechaussee een klacht ingediend, die de zaak heeft onderzocht. Conclusie was dat El Al inderdaad fouten heeft gemaakt. Zo had er bij de uitgebreide fouillering iemand van de marechaussee aanwezig moeten zijn, maar er was alleen een beveiligingsvrouw van El Al die de studenten onderzocht en die bovendien geen Nederlands sprak. Voor die fouten is aan de studenten excuses aangeboden. Maar volgens de marechaussee zijn de studenten er niet uitgepikt vanwege hun huidskleur.
Meerdere fouten
De criteria aan de hand waarvan besloten wordt of meer onderzoek nodig is, zijn echter ‘vertrouwelijk’ en daar blijft El Al zich achter verschuilen. Ook vertegenwoordigers van het Ministerie van Defensie en het Ministerie van Veiligheid en Justistie lieten op de zitting weten dat ze niet konden ingaan op de procedures. Hierdoor is het onduidelijk waarom ze dan wel zijn uitgekozen. Wel zou de procedure in lijn zijn geweest met de Nederlandse wetgeving. Khan: “En dan wordt er van ons verwacht dat we daar maar vrede mee hebben.” Volgens El Al is er geoordeeld op basis van meerdere factoren. Maar welke factoren dat zijn, kan dus niet gezegd worden.
“Gebleken is dat El Al meerdere fouten heeft gemaakt bij de procedure”, aldus de voorzitter van het College. “Waarom moeten wij daarom zomaar aannemen dat er geen sprake van discriminatie was?”
Het College kan waarschijnlijk de vertrouwelijke gegevens over de procedure inzien, zonder dat het die bekendmaakt in zijn eindoordeel. Als dat gebeurt, wordt het onderzoek naar de zaak heropend. Zo niet, dan komt het College over acht weken met een oordeel.
Foto: Aroosa Khan, die de zaak tegen El Al heeft aangespannen.