Als ze dan eindelijk haar bul in handen heeft en haar promotor, Henk Scholten, zijn afsluitende toespraak houdt, kan Karima Kourtit haar tranen niet meer bedwingen.
Ze heeft zich het hele voorgaande uur, tijdens de verdediging van haar proefschrift, ferm gehouden, leek zelfs te blaken van zelfvertrouwen, zichzelf te vergeten als ze geanimeerd met haar handen stond te zwaaien tijdens het beantwoorden van een vraag. Maar als het afgelopen is, krijgen we een hint te zien van de tol, die het afgelopen anderhalf jaar van haar moet hebben geëist.
Warm applaus
Haar moeder en broers zijn niet aanwezig bij de promotie, omdat ze bang waren voor wat er gebeuren kon, vertelt Scholten. Er is geen openbare receptie na de plechtigheid, zoals gebruikelijk bij promoties. Een select gezelschap is uitgenodigd voor een sobere borrel met Marokkaanse hapjes op de vierde verdieping van het VU-hoofdgebouw.
Haar familie was niet de enige die beducht was voor toestanden bij de promotie van Kourtit. Als ik de aula binnenloop, krijg ik nauwgezette instructies hoe ik me dien te gedragen in de zaal. Uiteindelijk valt het allemaal erg mee: hoewel op sociale media en bepaalde websites het vuurtje van de controverse rond de jonge econome flink is opgestookt, is de opkomst bescheiden en gedraagt niemand zich lawaaiig of opdringerig. Als Kourtit triomfantelijk haar bul omhoog houdt en de zaal in kijkt, krijgt ze een warm applaus.
Culturele achtergrond
De leden van de oppositie zeggen steeds dat ze er niet zijn om haar het leven makkelijk te maken, suggererend dat ze pittige vragen hebben voorbereid, maar het gaat er allemaal erg warm en vriendelijk aan toe. De meeste opposanten steken haar een hart onder de riem voordat ze aan hun vraagstelling beginnen. Kourtit lijkt even van haar stuk gebracht als voormalig staatssecretaris Rick van der Ploeg, hoogleraar aan Oxford en bij de afdeling ruimtelijke economie van de VU, haar vraagt of ze de door haar geïnterviewde immigranten ook heeft ingedeeld naar afkomst, om te zien of hun respectievelijke culturele achtergrond een rol speelt bij hun ondernemersactiviteiten. Kourtit geeft breedsprakerig antwoord en Van der Ploeg concludeert dat het korte antwoord dus “nee” is.
Ook een Amerikaanse hoogleraar die haar vraagt naar de definitie van ‘performance‘, neemt niet in één keer genoegen met haar antwoord, maar dat lijkt vooral een kwestie van meningsverschil te zijn. “Laten we deze discussie elders nog eens voortzetten”, zegt de hoogleraar uiteindelijk.
Vechtersbaas
Scholten zegt dat hij Kourtit vijf jaar terug voor het eerst ontmoette, daarbij vroeg naar haar hand, die in het verband zat en het toen nogal cryptische antwoord kreeg dat ze een vechtersbaas was. Nu, vijf jaar later, begrijpt Scholten wat ze daarmee bedoelde. “Het is ongelofelijk dat je hier staat”, zegt hij. “Je hebt je gevecht gewonnen.”
Hij probeert te verklaren wat de controverse rond haar persoon zo hoog heeft doen oplopen. “Een jonge vrouw, die in een paar jaar al meer had gepubliceerd dan ik in mijn hele carrière”, zegt hij, “ik vond dat ook niet eerlijk. Je hebt nogal wat verwarring veroorzaakt.”
Stomme fout
Samen met haar leermeester, Peter Nijkamp, vloog ze de hele wereld over. Bij congressen overdonderde ze de andere aanwezigen met haar onorthodoxe aanpak. “Aan de VU maakte je een stomme fout”, zegt Scholten, “door aan iedereen iPads uit de delen om zijn eigen ideale stad te ontwerpen, in een tijd waarin nog niemand een iPad had, en waarin het wifinetwerk van de VU daar nog helemaal niet op was berekend. Het mislukte natuurlijk, en ik zei tegen je dat je beter onze oude methoden kon gebruiken. Jij zei: ik ben gekomen om de oude methoden te verslaan.”
Bedoelt Scholten te zeggen dat ze teveel mensen tegen de haren heeft ingestreken met haar arrogantie? Hij zegt geschokt te zijn door de opmerkingen van de Leidse statisticus Richard Gill in de Volkskrant, en door de suggesties dat haar datagegevens niet zouden kloppen. “Ik heb die data zelf gezien, ze deugen. Ik heb Gill gevraagd waarom hij er niet naar heeft gekeken. Hij zegt dat hij daar nog geen tijd voor heeft gehad.”
Internationale instituten
Het lijkt erop dat de wetenschappelijke carrière van Kourtit niet is gefnuikt door alle negatieve publiciteit. Tijdens haar verdediging maakt ze opmerkingen over vervolgonderzoek, dat ze aan het voorbereiden is en Scholten zei dat ze uitnodigingen heeft van meerdere internationale instituten.
Bij de borrel zie ik ook Peter Nijkamp, die zich moest terugtrekken als Kourtits promotor, en Kees Schuyt, de voorzitter van het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit, die in NRC Handelsblad de VU bekritiseerde voor het in behandeling nemen van anonieme klachten over Kourtits proefschrift.
Onwezenlijke sfeer
Er heerst een wat onwezenlijke sfeer, vooral als Kourtit met haar promotors en de opposanten voor de foto poseert. Alle aanwezigen kijken er naar alsof ze nog steeds niet kunnen bevatten wat er precies is gebeurd. Verdoofd door de verbijstering.