We moeten nog even geduld hebben voordat alle artikelen van Nederlandse wetenschappers gratis te lezen zijn. Uitgevers en kennisinstellingen krijgen een jaar langer de tijd om over te stappen naar volledige open access.
‘Coalitie S’, een internationale groep van onderzoeksfinanciers waartoe ook NWO en ZonMW behoren, wil dat wetenschappers alleen nog publiceren in open access-tijdschriften (Plan S). Publiek gefinancierd onderzoek moet voor iedereen gratis toegankelijk zijn, is de gedachte. Auteurs betalen eenmalig voor plaatsing, waardoor peperdure abonnementen op vakbladen tot het verleden behoren.
Oorspronkelijk was het de bedoeling om vanaf 1 januari 2020 over te gaan naar volledige open access. Maar dat bleek veel te snel. Na een uitgebreide internationale consultatie werd duidelijk dat betrokkenen meer tijd nodig hebben om zich daarop voor te bereiden. Die krijgen ze: de ingangsdatum is verschoven naar 1 januari 2021.
Eigen archief
Maar er is nog meer veranderd aan Plan S. Wetenschappers mogen straks ook via de ‘groene’ route publiceren, dat wil zeggen dat hun artikelen in een tijdschrift nog steeds achter een betaalmuur staan, maar dat ze in een eigen archief voor iedereen toegankelijk zijn.
Ook gaat coalitie S haar beoordelingscriteria herzien met het oog op de zogeheten DORA-verklaring. Daarin staat dat er meer aandacht moet komen voor de kwaliteit en de impact van onderzoek en minder voor de citatie- en publicatiescores van wetenschappers. De verklaring is door ruim 1.200 organisaties onderschreven, waaronder wetenschapsgenootschap KNAW, NWO en ZonMw.
Twee walletjes
De internationale groep van onderzoeksfinanciers blijft kritisch als het gaat om hybride-tijdschriften. Dat zijn bladen die naast betaalde stukken ook open access-artikelen publiceren. Ze ontvangen dus abonnementsgeld én verdienen aan het gratis toegankelijk maken van nieuwe wetenschappelijke artikelen. De financiers willen niet langer meebetalen aan publicaties in deze tijdschriften.
Wel benadrukken ze dat ze willen meebetalen aan eventuele kosten die verbonden zijn aan open access-publiceren, zodat wetenschappers daar niet voor opdraaien.