De universiteiten bedenken allerlei plannen tegen de werkdruk, ziet de arbeidsinspectie, maar die gaan vermoedelijk niet genoeg helpen. Bovendien is er maar weinig aandacht voor ongewenst gedrag en discriminatie.
Meer dan zevenhonderd klachten over de werkdruk had protestgroep WOinActie verzameld. Met steun van de vakbonden belandden die klachten in januari 2020 op het bureau van de inspectie SZW, die een onderzoek is gestart.
Dat is nu afgerond. De uitkomst: het gaat niet goed. De plannen tegen de werkdruk halen te weinig uit. Ze zijn te zeer gericht op het individu, terwijl de bron van de problemen niet wordt aangepakt. De inspectie spreekt van een risico op ‘symptoombestrijding’.
Trainingen
Er worden bijvoorbeeld werkdruktrainingen aangeboden, terwijl het effect daarvan niet gemeten wordt. Verder stellen de universiteiten dat onderfinanciering één van de oorzaken voor de werkdruk is, terwijl ze hun eigen beleid buiten schot houden.
WOinActie ziet bijvoorbeeld een disbalans in de waardering van onderwijs en onderzoek. Daar kunnen de universiteiten iets aan doen, maar in hun plannen reflecteren ze daar volgens de Inspectie te weinig op.
Voor de gevolgen van discriminatie en ongewenst gedrag op de werkvloer hebben de universiteiten ook te weinig oog. Ze reageren vooral op incidenten. Het is bij sommige universiteiten niet eens duidelijk wie er nu eigenlijk verantwoordelijk is voor de afhandeling van meldingen en signalen. Bovendien is de nazorg voor de slachtoffers niet goed genoeg geregeld.
Overwerk
En het overwerk? Daar begonnen de klachten eigenlijk mee. De universiteiten plegen roofbouw op hun personeel, was de klacht van WOinActie. Maar aan het overwerk kan de inspectie niet veel doen.
Dat was van meet af aan al duidelijk. In de arbeidstijdenwet is voor wetenschappers een uitzondering gemaakt (net als bijvoorbeeld voor brandweermannen). Zodra het salaris boven een bepaalde grens uitkomt (drie keer het minimumloon oftewel ruim 64 duizend euro fulltime), is de arbeidstijdenwet sowieso niet meer van toepassing.
Maar dat betekent dus niet dat het probleem van de werkdruk weggewimpeld kan worden. Het ministerie en de universiteiten gaan met elkaar in gesprek. De arbeidsinspectie houdt de vinger aan de pols en gaat elk half jaar met WOinActie praten.
“De universiteiten zijn iedere dag bezig met de werkdruk die veel te hoog is”, laat een woordvoerder van universiteitenvereniging VSNU weten. “In de nieuwe cao is het verlagen van de werkdruk één van de speerpunten voor universiteiten en vakbonden.” Er wordt bijvoorbeeld afgesproken dat privétijd bewaakt moet worden en dat de werkzaamheden van medewerkers moeten passen bij de omvang van de aanstelling.
Ombudspersonen
De universiteiten wijzen er bovendien op dat wetenschapsgenootschap KNAW met een advies komt over ongewenst gedrag in de wetenschap. Ook verwachten ze veel van de onafhankelijke ombudspersonen die ze straks allemaal zullen hebben benoemd.
De toename van het aantal meldingen van discriminatie? De VSNU wijt dat mede aan de toegenomen aandacht van de universiteiten voor de structurele problemen op dit gebied.
En inderdaad willen de universiteiten jaarlijks 1,1 miljard euro erbij krijgen, mede om de werkdruk te verlagen.
WOinActie
Hoogleraar Remco Breuker van WOinActie twittert naar aanleiding van dit inspectieonderzoek dat de universiteiten de afgelopen jaren de ene na de andere spiegel voorgehouden hebben gekregen. In hem schuilen een wereldverbeteraar en een pessimistische cynicus, zegt hij. “Mijn twee helften zijn het niet eens over wat werkt en wat niet, alleen dat er wat gedaan moet worden.”