.jpg)
We gaan vroeg of laat allemaal dood door klimaatverandering, dus wat heeft het nog voor zin om je er druk over te maken? Deze deprimerende gedachte had VU-student Berry Aldon (21) toen hij 17 was, na jaren van grote zorgen over het klimaat.
Het is een extreem voorbeeld, maar uit een steekproef van I&O Research blijkt dat 7 op de 10 Nederlanders zich zorgen maken over klimaatverandering. Ruim 4 op de 10 Nederlanders maken zich zelfs veel zorgen over het klimaat. Sinds kort hebben psychologen hier verschillende termen voor, zoals klimaatangst, klimaatdepressie, eco anxiety of climate fear.
Geen hulp durven vragen
Harde cijfers zijn moeilijk te vinden, maar volgens experts hebben vooral jongeren last van klimaatangst. Bij VU-studentenpsychologen Amber Borra en Sanne Goes hebben zich tot zover nog geen studenten gemeld met klimaatangst als primaire klacht. Maar het wordt wel regelmatig genoemd door studenten die veel piekeren en stress ervaren, zegt Goes. “Ze maken zich bijvoorbeeld zorgen over hun studieschuld, hun toekomstperspectief en klimaatverandering.”
Dat studenten nog niet aankloppen met klimaatangst, wil niet zeggen dat het niet speelt, vult Borra aan. “We merken bij veel onderwerpen dat studenten geen hulp durven vragen. Vaak denken ze dat ze de enige zijn die ergens last van heeft, zeker bij een relatief nieuw probleem als klimaatzorgen. Terwijl het heel normaal is dat je je wezenloos schrikt als je hoort dat de wereld op vergaan staat en er niks aan gedaan wordt.”
Toen Lufthansa 18.000 lege vluchten verstuurde om te voorkomen dat ze hun landingsrechten zouden verliezen, werd ik echt boos’
Verdoofd door slecht nieuws
Terug naar Berry Aldon, die zich op 13-jarige leeftijd bewust werd van klimaatverandering: “Ik merkte dat alle rivieren in mijn deelstaat in India vervuild waren. En mensen begonnen te praten over de opwarming van de aarde en extreme hitte.” Een paar jaar later ging het voor Aldon mis. “Telkens als ik sociale media opende, het nieuws keek of de krant las, zag ik alleen maar slecht nieuws over het klimaat. Tegelijkertijd deed niemand moeite om dit op te lossen, zowel de lokale overheid als internationale beleidsmakers deden niks. Op een gegeven moment raakte ik verdoofd. Het leek erop dat niemand de aarde ging redden, ik kon me geen positieve toekomst meer inbeelden. Als mijn leraren me vroegen waar ik mezelf over tien jaar zag, moest ik cynisch lachen en zei ik: Laten we eerst maar kijken of de aarde over tien jaar nog bestaat.”
Druppel op gloeiende plaat
Of hij aan klimaatangst lijdt, weet psychologiestudent Gustaw Opiełka (23) niet zeker. Maar Opiełka maakt zich net als Aldon zorgen om de gevolgen van klimaatverandering. Hij probeert zijn steentje bij te dragen door plantaardig te eten en zo groen mogelijk te reizen. “Maar dat voelt voor mij allemaal als een druppel op de gloeiende plaat, het zijn juist overheden en de ceo’s van grote bedrijven die actie moeten ondernemen. Toen ik hoorde dat luchtvaartmaatschappij Lufthansa in coronatijd 18.000 lege vluchten verstuurde om te voorkomen dat ze hun landingsrechten zouden verliezen, werd ik echt boos.”
Ook socioloog Paulina Pankowska (werkte bij de VU, maar sinds 15 augustus aan Universiteit Utrecht) begon zich de laatste jaren steeds meer zorgen te maken over klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit. “Wanneer we vroeger met mijn familie een stukje gingen rijden, moesten we na ongeveer een uur de voorruit schoonkrabben omdat die onder de insecten zat. Dat gebeurt nu gewoon niet meer, er zijn nauwelijks insecten. Dat besef heeft me echt geschokt.”
1) Laat je emoties toe, ook de negatieve
2) Wees lief voor jezelf
3) Zoek gelijkgestemden en praat over je klimaatzorgen
4) Sluit je aan bij duurzame initiatieven
5) Pieker jij veel over het klimaat? Aarzel dan niet en neem contact op met de studentenpsychologen van de VU. Zij staan klaar om je professionele hulp te bieden.
Deel je zorgen
Klimaatzorgen kunnen dus heel ingrijpend zijn. Maar hoe ga je er op een goede manier mee om? Volgens Borra en Goes is het in ieder geval belangrijk om je emoties toe te laten. “We zien bij onze studenten vaak dat ze hun emoties wegstoppen. Zo van: ik wil dit niet voelen, het moet weg. Terwijl emoties juist heel nuttig zijn”, zegt Borra. “Dat je stress van iets krijgt, geeft aan dat je het belangrijk vindt”, vult Goes aan. “En boosheid kan bijvoorbeeld tot actie leiden. Neem de tijd om deze emoties te voelen.”
Het kan behoorlijk heftig zijn om je emoties toe te laten, dus het duo adviseert om lief te zijn voor jezelf. Goes: “Aan jezelf werken kan leiden tot perfectionisme, daarom is het belangrijk om compassie met jezelf te hebben. Borra: “Zoek daarnaast ook gelijkgestemden bij wie je je prettig voelt en deel je klimaatzorgen met hen. Dat lucht op.”
Heft in eigen handen
Goes: “Verder raad ik aan om te focussen op de dingen die wél in je invloedssfeer liggen. Door actie te ondernemen wordt het probleem minder overweldigend. Je kunt je bijvoorbeeld aansluiten bij initiatieven die met duurzaamheid bezig zijn. Dan neem je het heft in eigen handen.” Borra: “Je kunt er ook voor kiezen om bewuster te leven, zoals vaker de fiets in plaats van de auto pakken of leren hoe je lekker vegetarisch kunt koken.”
Goes geeft nog een laatste tip voor omgaan met klimaatangst. “Merk je dat je er echt last van ondervindt en het je dagelijks leven remt, zoek dan vooral hulp. Want het is niet raar om hulp te vragen en er is steeds meer gespecialiseerde hulp beschikbaar voor klimaatangst. En studenten zijn altijd welkom bij ons, ze kunnen hier gratis voor een gesprek terecht.”
Scientist Rebellion
De stappen die socioloog Pankowska ondernam tegen haar klimaatzorgen komen overeen met de tips van Borra en Goes. Ze focuste zich net als psychologiestudent Opiełka eerst op individuele veranderingen, zoals minder vliegen en plantaardig eten. Maar naarmate ze meer over klimaatverandering las, realiseerde ze zich hoe ernstig de situatie is. “Toen werd het me duidelijk dat gedragsverandering op individueel niveau niet genoeg is. We hebben systematische veranderingen nodig.”
Pankowska besloot zich daarom aan te sluiten bij de Nederlandse tak van klimaatbeweging Scientist Rebellion. De actiegroep organiseerde begin april een protestweek tegen het falende overheidsbeleid. “Het is voor mij een manier om mijn frustratie en bezorgdheid om te zetten naar iets productiefs. Ik zou andere mensen die bang zijn voor wat er komen gaat, willen aanmoedigen om hetzelfde te doen. Het kan opluchting, positieve energie en hoop brengen.”
‘Ik ben er nog steeds van overtuigd dat de wereld vergaat, maar tot die tijd heb ik geld nodig om te overleven’
Klimaatangst werd drijfveer
Ook Aldon ondernam actie en hij wist zich uiteindelijk uit zijn verdoofde staat te worstelen. “Na mijn bachelor economie in India heb ik een paar maanden de tijd genomen om te bedenken wat ik met mijn leven wilde. Ik ben nog er nog steeds van overtuigd dat de wereld vergaat, maar tot die tijd heb ik geld nodig om te overleven. Omdat ik daarnaast graag wil bijdragen aan het redden van de aarde, ben ik de masterspecialisatie Global Environmental Change and Policy aan de VU gaan doen.”
Volgens Aldon was zijn klimaatangst de belangrijkste drijfveer om naar Nederland te komen. “Mijn angst leidde tot verdoving, en die verdoving heb ik uiteindelijk om kunnen zetten in motivatie. Ik weet niet of ik een grote impact ga hebben op het klimaat. Maar ik denk niet na over de toekomst, ik focus op wat ik nu kan leren en hoe we de aarde nog kunnen redden.”
En student Opiełka, hoe gaat hij met zijn zorgen om? “Ik red me nog wel, maar hoe zit het met de toekomstige generatie? Zonder adequate acties zie ik het somber in.” Ondanks dit gevoel probeert Opiełka het zonnig in te zien. “Het is belangrijk om het probleem te erkennen, maar we hebben er tegelijkertijd weinig controle over. We moeten vooral ook proberen van het leven te genieten, maar met respect voor onze planeet!”
Lisa Früchtl is student-reporter