Het OV Studenten Reisproduct dat gratis toegang geeft tot het openbaar vervoer is vrijwel exclusief voor Nederlandse studenten. Om in aanmerking te komen voor het Studentenreisproduct moet je ofwel Nederlands zijn, meer dan vijf jaar aaneengesloten in Nederland hebben gewoond, ofwel minimaal 56 uur per maand in Nederland werken. Criteria waar je bijna niet aan kunt voldoen als internationale student die hier net is komen wonen.
“In Nederland wordt het studentenreisproduct behandeld als een lening”, legt Yannick van Riet, woordvoerder van het ministerie van Onderwijs, uit. Dat is inderdaad het geval: de OV-vergoeding is onderdeel van een lening van 100 euro per maand die Nederlanders krijgen. Als ze niet binnen een bepaalde periode afstuderen, moet deze lening worden terugbetaald. Van Riet legt verder uit dat in de Richtlijn Burgerschap van de Europese Unie staat dat een gastland niet verplicht is om studenten die niet economisch actief zijn in het gastland in het levensonderhoud te voorzien, bijvoorbeeld in de vorm van een lening.
Interessant genoeg zijn er pogingen geweest om dit te veranderen. De Europese Commissie heeft een klacht ingediend bij het Hof van Justitie van de Europese Unie om reisrechten van studenten aan te merken als tegemoetkoming in studiekosten, in welk geval er geen onderscheid zou worden gemaakt tussen Nederlandse en andere EU-studenten. Het Hof van Justitie oordeelde echter in het voordeel van Nederland en bevestigde dat de reisrechten van studenten zijn vrijgesteld van de algemene verplichting tot gelijke behandeling.
Grote verschillen binnen Europa
Deze rechterlijke uitspraak maakt de behandeling van internationale studenten echter niet meer gelijk aan die van Nederlandse studenten. Vooral omdat andere Europese landen en steden deze kwestie heel anders aanpakken: in Berlijn komen studenten van alle particuliere en openbare universiteiten over het algemeen in aanmerking voor het zogenaamde Semesterticket, dat gratis openbaar vervoer biedt. En de universiteiten verstrekken hun studenten automatisch ook deze informatie. Parijs biedt jaarkaarten aan voor alle studenten onder de 26 jaar die in de regio Ile-de-France wonen, waarmee je onbeperkt door de hele regio kunt reizen tegen de lage prijs van 350 euro per jaar. In Brussel komen alle studenten jonger dan 25 jaar in aanmerking voor een abonnement voor slechts 12 euro per maand, ongeacht nationaliteit of economische activiteit.
‘Oneerlijk en frustrerend’
Twaalf euro, dat is het bedrag dat sommige studenten dagelijks aan het openbaar vervoer in Amsterdam kwijt zijn: als reactie op de studentenhuisvestingscrisis gaat studentenhuisvester DUWO een nieuwe campus bouwen voor internationale studenten in Almere, waavandaan een enkele rit naar Amsterdam 6,50 euro kost. Als je deze route vijf dagen per week aflegt, zijn de reiskosten alleen al 260 euro per maand. Aangezien voor de meeste studenten 260 euro per maand al een kwart van hun maandbudget vormt, zo niet meer, wordt het duidelijk dat de manier waarop de kwestie tot nu toe wordt aangepakt hoogst oneerlijk is, vooral omdat de meeste Nederlandse studenten deze kosten niet hoeven te betalen.
Sofia Zampedri, eerstejaars VU-student uit Italië, zegt deze omstandigheid als oneerlijk en frustrerend te ervaren. Ze zegt dat ze andere studenten zag afzien van zelfs kleine uitstapjes door de stad, wat leidde tot een isolement dat hun geestelijke gezondheid aantastte. “Bovendien”, voegt ze eraan toe, “als vervoer gratis of goedkoper was, zou ik het uitgeven aan gezonder voedsel.”
Essentiële service
De studentenvakbond van de VU, SRVU, merkte deze ongelijkheid op en lobbyde bij de landelijke studentenvakbond LSVb om campagne te voeren voor internationale studenten om toegang te krijgen tot het studentenreisproduct. Met success: tijdens de laatste algemene ledenvergadering van de LSvB diende de SRVU een amendement om de ‘essentiële service’ ook aan internationale studenten te gunnen.
Oplossingen om ook internationale studenten te laten profiteren van gratis openbaar vervoer variëren. Zo is het een overheidsbesluit om reisbijstand niet langer te beschouwen als een onderdeel van studiefinanciering (lening), maar als studiekosten die moeten worden gedekt, ongeacht nationaliteit. Maar om dat te omzeilen zouden universiteiten voorlopig studenten een NS-Business-kaart kunnen geven, waarmee je onbeperkt kunt reizen met trein, bus, tram en metro, zoals de universiteit van Wageningen al doet. Universiteiten zouden ook een vorm van financiële steun aan studenten kunnen geven, bijvoorbeeld door verlaging van het collegegeld of door directe ondersteuning.
Deze ongelijkheid op het gebied van openbaar vervoer voor internationale studenten draagt alleen maar bij aan de grote stapel ongelijke behandeling die internationals ervaren op andere gebieden, zoals op de woningmarkt, waar de meeste appartementen exclusief zijn gereserveerd voor Nederlanders.