‘Beste Ad Valvas, ik heb een collega die stinkt en ik weet niet goed wat ik moet doen’, schrijft een VU-medewerker. ‘Deze collega ruikt naar zweet en veel pittige kruiden. Er is echt een indringende geur in ons kantoor, die niet went niet en ontzettend afleidt. Het is ook vervelend voor die collega zelf, want mensen gaan je op een gegeven moment toch ontlopen.’ Desondanks besluit de lezer om er niets tegen zijn collega over te zeggen. ‘Hij is een expat en heeft het misschien al moeilijk genoeg zich geïncludeerd te voelen. En mogelijk kan diegene er ook niet zoveel aan doen. Dus ik probeer vooral zoveel mogelijk elders te gaan zitten.’
Relaties op de werkvloer
Josh Tybur, hoofd van de VU-afdeling Sociale Psychologie, legt uit waarom dit soort situaties lastig is om mee te om te gaan. “Je wilt ze oplossen, maar als je dat op de verkeerde manier doet, kan dat de relaties op de werkvloer schaden. En ik denk dat dat zeker geldt voor iemand die stinkt.”
Josh Tybur
Iemand vertellen dat zij/hij stinkt, kan volgens Tybur het gevoel geven dat diegene sociaal negatief beoordeeld wordt door anderen op de werkvloer. “Als we het gevoel hebben dat anderen ons vies vinden, zullen we ons waarschijnlijk terugtrekken. Je ervaart dan dat anderen je niet respecteren en dat je geen bondgenoten hebt op de werkvloer. Dat kan behoorlijk lastig zijn.”
Wat ook kan gebeuren is dat de ontvangende persoon misschien aanneemt dat er over hem geroddeld wordt door collega’s. Tybur: “Hij kan zich afvragen wie dit nog meer denkt. Of dat degene die hem gezegd heeft dat hij stinkt het eerder aan vijf andere mensen heeft verteld en dat nu iedereen denkt dat hij stinkt.”
Moeten we dan maar helemaal niets zeggen, zoals onze lezer deed? Tybur verwijst naar een artikel waarin onderzoekers de effecten van vermeden versus gepest worden op het werk vergelijken. De bevindingen suggereren dat mensen pesten niet zo negatief ervaren als vermeden worden. Tybur: “Dat wil niet zeggen dat pesten goed is – het is meer zo dat buitengesloten en vermeden worden bijzonder naar is. Iemand die aardig wil zijn, kan dus besluiten de persoon te mijden in plaats van de stank te bespreken. Maar die aanpak kan dus ook negatieve gevolgen hebben.”
Empathische communicatie
Tybur oppert een alternatief voor het confronteren of vermijden van een stinkende collega: bespreek de kwestie met een manager. Hij zegt dat deze aanpak twee positieve effecten kan hebben ten opzichte van de ene collega die de ander confronteert. “Ten eerste zijn managers doorgaans getraind in het empathisch communiceren met hun werknemers. Het behoort tot hun taak om strategisch na te denken over gesprekken voordat ze plaatsvinden. De persoon die Ad Valvas heeft aangeschreven, kan echt goede bedoelingen hebben. Maar als diegene geen ervaring heeft met dit soort moeilijke gesprekken, kan hij of zij iets verkeerds zeggen en wordt de boodschap misschien anders ontvangen dan bedoeld.”
Een tweede reden om een manager in te schakelen is omdat ze gewend zijn vertrouwelijke gesprekken te voeren met hun werknemers. Volgens Tybur begrijpen werknemers over het algemeen dat gesprekken met een manager niet worden gedeeld met andere teamleden. “Als de manager dit gesprek in een veilige ruimte met de medewerker voert, bestaat wellicht minder de indruk dat iedereen in het team denkt dat de collega stinkt of dat andere teamleden er met elkaar over praten. Maar managers moeten wel enige ervaring hebben in het voeren van dit soort gevoelige gesprekken.”
Oog voor gevoelens van collega
Klinkt als een goed idee, maar wat als de persoon in kwestie nog steeds het gevoel krijgt dat iedereen op de werkvloer over hem of haar roddelt? “Als jullie lezer echt oog heeft voor de gevoelens van zijn collega, zou hij ook de manager kunnen benaderen en strategieën kunnen voorstellen als ‘vertel die persoon niet dat je het van mij of iemand anders uit het team hebt gehoord’. De manager zou het dan zo kunnen brengen dat hij of zij de medewerker erop wil wijzen, voor het geval andere collega’s het in de toekomst misschien ook zullen opmerken.
Renée-Andrée Koornstra (Foto: Yvonne Compier)
Volgens HRM-directeur Renée-Andrée Koornstra heeft de VU geen protocol voor dit soort situaties. Wel stimuleert het onlangs gelanceerde concept ‘Art of Engagement’ transparantie en duidelijke communicatie tussen collega’s. Koornstra: “Het lijkt wel alsof we het een beetje verleerd zijn om gewoon van mens tot mens met elkaar te spreken – vanuit goede bedoelingen – over lastige onderwerpen. En dan zeggen we in zo’n geval maar niets, om te voorkomen dat het gesprek misschien wel uit de hand loopt. Want ik weet ook dat niet iedereen even tactvol en in staat is om deze ‘feedback’ te geven. Er kan een vervelende situatie ontstaan door de manier waarop de betreffende persoon erop wordt aangesproken. Iemand op de verkeerde manier aanspreken kan tot lastige situaties leiden.”
‘Het lijkt wel alsof we het een beetje verleerd zijn om gewoon van mens tot mens met elkaar te spreken over lastige onderwerpen’
Voor medewerkers en managers die sociale situaties – zoals het omgaan met een stinkende collega – willen oefenen, biedt de VU twee interne trainers aan. Maar hoe zou Koornstra zelf met een stinkende collega dealen? “Ik zou discreet bij de betrokken persoon verkennen of diegene zich bewust is van de onplezierige geur. Ik heb dat zelf weleens zo gedaan ook, eigenlijk gebaseerd op hoe ik zelf graag benaderd zou willen worden als het mij overkwam. Ik wil het liefst dat iemand dit apart met mij bespreekt op een prettige toon. Persoonlijk zou ik het heel naar vinden als dat via mijn leidinggevende zou gaan. Dat mijn leidinggevende dit bij me moet aankaarten! Maar dat geldt voor mij. Het kan bij anderen anders zijn, afhankelijk ook van de context.”
Accepteer iemands gebreken
Is er gedrag dat we moeten vermijden in dit soort situaties? Tybur: “Nou, laten we de basisschool als voorbeeld nemen. De manier waarop kinderen vaak omgaan met afwijkingen zoals stinken, is dat ze met iedereen roddelen. En er zijn bijvoorbeeld vijf kinderen die hun neus dichtknijpen en naar de ander wijzen. Dat is natuurlijk erg schadelijk en het doel is eigenlijk om de ander te devalueren en te pesten. Iets soortgelijks doen op de werkvloer zou het gedrag van je collega kunnen veranderen, maar er zullen een hoop nadelen aan verbonden zijn.”
‘Soms moet je gewoon even incasseren’
Een ander advies van Tybur is dat degene die last heeft van de geur zelf manieren moet bedenken hoe ermee om te gaan. “Probeer in gedachten te houden dat het leven niet perfect zal zijn en dat dit soort ergernissen er altijd is. Bedenk strategieën om je er niet zo door te laten hinderen. Soms moet je gewoon even incasseren. Want hoe vervelend collega’s ook kunnen zijn, het is vaak aan ons om ze te accepteren met hun gebreken. En hopelijk accepteren zij ons, inclusief onze gebreken!”