Onafhankelijke journalistiek over de Vrije Universiteit Amsterdam | Sinds 1953
28 maart 2024

Wetenschap
& Onderwijs

Hoe walvispoep en kunstmatige wolken klimaatverandering kunnen keren

In een masterclass aan de VU kwam klimaatexpert Sir David King met twee innovatieve oplossingen voor klimaatherstel: kunstmatige walvispoep en wolkenmachines. 

“Omdat hij zo’n geweldige spreker is, hebben we besloten deze masterclass voor iedereen toegankelijk te maken.” Met deze woorden wordt Sir David King geïntroduceerd door Ivar Maas, de coördinator van het honoursvak Climate Repair. Op donderdag 18 maart zijn er rond de vijftig toehoorders, van wie tien honoursstudenten. King (83) vertelt levendig en gedreven over zijn leven, klimaatverandering en het beetje hoop dat er nog is.

Sir David King
Sir David King is een vooraanstaand expert op het gebied van klimaatherstel en oprichter en voorzitter van de Climate Crisis Advisory Group. De in Zuid-Afrika geboren Britse chemicus was van 2000 tot 2007 Chief Scientific Advisor van het Verenigd Koninkrijk, een periode waarin hij regeringen opriep om op te treden tegen klimaatverandering. Hij heeft wereldwijd maar liefst 23 eredoctoraten.

“Het was moeilijk, maar het was de beste beslissing die ik ooit heb genomen”, zegt King over zijn besluit om de wetenschap vaarwel te zeggen en de politiek in te gaan. Als wetenschappelijk adviseur van premier Tony Blair zette hij het belang van klimaatherstel op de kaart. Ondanks zijn inspanningen is de huidige staat van ons klimaat behoorlijk deprimerend, zoals hij in het eerste uur van zijn lezing uitlegt.

Noordpoolproblemen

King vertelt hoe de gemiddelde temperatuur op aarde 1,3 graden Celsius is gestegen, wat nog steeds onder de gevreesde 1,5 graden Celsius ligt. “Je moet echter regionaal kijken. Op sommige punten zijn we het omslagpunt al gepasseerd. Zo is de gemiddelde temperatuurstijging op de Noordpool 3 graden.” Volgens King smelt het ijs dat het noordpoolgebied bedekt daardoor veel sneller dan verwacht. “Omdat ijs de warmte van de zon reflecteert en zeewater juist warmte absorbeert, zitten we flink in de penarie. Dat maakt het echt moeilijk om klimaatverandering te herstellen.” 

Het is soms lastig om op Kings verhaal te focussen omdat er naast de collegezaal gelach, muziek en geschreeuw klinkt. Het lawaai komt van een borrel bij studievereniging EOS, die naast de collegezaal huist. Het lijkt symbool te staan voor hoe de mensheid met klimaatverandering omgaat: het gewone leven gaat door in weerwil van de grote dreiging die uitgaat van het opwarmen van de aarde. 

‘Omdat er te veel broeikasgassen in onze atmosfeer zitten, moeten we die actief verwijderen’

Verminderen, verwijderen, vriezen

Na een behoorlijk deprimerend uur begint King over strategieën om klimaatverandering om te buigen. Volgens hem moeten we drie dingen doen: verminderen, verwijderen en (be)vriezen. “We moeten echt onze uitstoot verminderen, maar dat moet op een geordende manier gebeuren. Je kunt niet zomaar tegen landen als China en India zeggen dat ze nu moeten stoppen met fossiele brandstoffen, dat zou hun inwoners te veel ellende bezorgen. We hebben dus een strategie nodig voor elk deel van de wereld.” Helaas is het verminderen van onze uitstoot niet genoeg, aldus King. “Omdat er al te veel broeikasgassen in onze atmosfeer zitten, moeten we die ook actief verwijderen.” Het derde onderdeel van Kings strategie is het opnieuw bevriezen van het noordpoolgebied en plekken zoals Groenland. “Hiermee winnen we tijd voor de eerste twee stappen van het plan.”

Vruchtbare walvispoep

Een van de ideeën om CO2 uit de lucht te halen klinkt in eerste instantie vreemd, maar lijkt na de uitleg van King geniaal: kunstmatige walvispoep. Walvissen zijn een essentieel onderdeel van het ecosysteem in de zee, onder meer omdat hun poep vruchtbaar materiaal is voor fytoplankton. Deze algen zetten CO2 om in zuurstof, net zoals bomen en planten dat doen. Ook is fytoplankton belangrijk voedsel voor vislarven en krill, die op hun beurt weer voedsel zijn voor grotere dieren, zoals walvissen. Door kunstmatige walvispoep over de oceanen te verspreiden, willen wetenschappers de hoeveelheid CO2-absorberend plankton en de hoeveelheid zeedieren vergroten. King hoopt deze technologie over vier jaar te valideren.

Wolkenmachines verlagen temperatuur

Een ander intrigerend idee is het maken van wolken in het noordpoolgebied om de zomerzon tegen te houden en de temperatuur te verlagen. “Machines die in de oceaan drijven maken minuscule druppeltjes zeewater, die met de warme lucht opstijgen. Het water verdampt en laat een wolk van kleine zoutkristallen achter. Op die zoutkristallen condenseert het water uiteindelijk weer, waardoor echte wolken ontstaan”, zo schetst King zijn visie. Hij hoopt de eerste machines begin 2026 klaar te hebben. “Het lijkt alsof dat verdomd lang duurt, maar we moeten ervoor zorgen dat er geen ongewenste neveneffecten zijn.”