Wij laten kinderen van 12 jaar keuzes maken die beslissend zijn voor hun verdere kansen op de arbeidsmarkt. Als kinderen eenmaal hebben gekozen voor vmbo, havo of vwo, dan is in ons verkokerde systeem die keuze definitief. Overstappen is moeilijk, vooral stroomopwaarts. In veel landen in de westerse wereld kiezen kinderen pas op hun vijftiende of zestiende.Daarom is het terecht dat er van verschillende kanten kritiek is op het huidige systeem.

Opnieuw optuigen

Eind april stelde Jan van Zijl, voorzitter van de MBO Raad, voor om de middenschool opnieuw op te tuigen door mbo en havo te combineren. De middenschool, was dat niet een hervormingsplan van onderwijsminister Jos van Kemenade (kabinet-Den Uyl, 1973 – 1977) dat in de vuilnisbak verdween toen Van Agt en Wiegel aan de macht kwamen? Ook Paul Rosenmöller, voorzitter van de VO Raad (voor voortgezet onderwijs) wil het onderwijs ingrijpend veranderen. Hij pleit voor maatwerkdiplomering: leerlingen moeten de gelegenheid krijgen om bijvoorbeeld het vak wiskunde op vwo-niveau af te sluiten en het vak Engels op havo-niveau.

Streven naar emancipatie

De middenschool werd destijds geïnspireerd door het streven naar emancipatie: gelijke kansen voor alle leerlingen in een school waarin kinderen van allerlei afkomst en begaafdheidsniveaus elkaar treffen. Tegenstanders vonden en vinden dat zo’n systeem talentontwikkeling in de weg zit, het streven om kinderen zo vroeg mogelijk hun talenten tot ontplooiing te laten brengen. Vroege selectie is goed voor kinderen met veel talent. Sinds Van Kemenade en Den Uyl hebben meritocratische idealen het gewonnen van het emancipatiestreven.

Verspilling van talent

Zien we nu een kentering daarin? Verspilling van talent is een serieus probleem. In een heterogene samenleving als de onze maken vroege selectie en sterke verkokering de kans op verspilling van talent groter. Dat moeten we niet willen en daarom zijn de voorstellen van Van Zijl en Rosenmöller interessant en actueel.

Stap te ver

Een brede middenschool voor iedereen is volgens mij een stap te ver: dan worden de niveauverschillen tussen leerlingen te groot. Maar integratie van havo en vwo, zoals Rosenmöller bepleit, is wel een goed idee. Geef leerlingen de mogelijkheid om zelf te bepalen op welk niveau (havo of vwo) ze een vak willen afsluiten. Ze moeten daarbij rekening houden met de eisen die de beoogde vervolgopleiding stelt.

Talentontwikkeling

Zo’n systeem  biedt leerlingen in het voortgezet onderwijs niet alleen meer gelijke kansen, maar maakt ze ook toekomstgerichter in hun studiekeuzes. Voor universiteiten is dat systeem interessant omdat het de mogelijkheid biedt om te gaan te selecteren aan de poort en voor een studierichting alleen kandidaten toe te laten die relevante schoolvakken op vwo-niveau hebben afgesloten. Deze oplossing komt zowel tegemoet aan het streven naar gelijke kansen als aan het streven naar talentontwikkeling.