Een zucht van verlichting ging door onderwijsminnend Nederland toen Jesse Klaver leider van GroenLinks werd. Hij zou de nieuwe oppositie vormen tegen het beruchte rendementsdenken (nu al het woord van 2015). Expliciet verwijzend naar het Maagdenhuis schetste hij een vergezicht waarin de universiteit gewoon weer universiteit kan zijn. Het is goed dat de politiek weer eens wordt opgeschud door een ‘idealistische snotneus’, maar we moeten ook niet vergeten waar Klaver zich de afgelopen kabinetsperiode mee heeft beziggehouden: het studievoorschot, in de volksmond beter bekend als het sociaal leenstelsel.

In de schulden steken

Per 1 september 2015 wordt iedere student die een nieuwe opleiding gaat beginnen geconfronteerd met een systeem waarbij je je automatisch in de schulden moet steken. Voorheen kreeg iedere student standaard een bepaald bedrag (de basisbeurs) dat werd aangevuld door ouders, een aanvullende beurs of een lening. Dankzij dat systeem werd het onderwijs toegankelijk voor een groot aantal studenten en dat hebben de universiteiten geweten: waar vijf procent van de beroepsbevolking in 1950 universitair onderwijs genoot, is dat percentage nu gestegen naar veertig procent.

Aanslagen op de budgetten

Door die riante basisbeurs en een klimaat van lekker lang over je studie doen, gaf de overheid steeds meer geld uit aan studenten, maar er werd niet extra geïnvesteerd in het onderwijs. Integendeel: gecorrigeerd voor inflatie valt de stijging van de investeringen door de overheid vies tegen. Het Sociaal Cultureel Planbureau schrijft hierover in 2001 (!): ‘Het is niet toevallig dat de aanslagen op de budgetten van universiteiten (…) in de afgelopen 25 jaar hand in hand gingen met het omarmen van economisch-utilitaire criteria.’ Nu staan die economisch-utilitaire criteria bekend als rendementsdenken, het kwaad dat rondwaart op de universiteit.

Cadeau Bussemaker is een farce

Als je de uitgaven voor de levensstandaard van de student en de uitgaven voor kwalitatief hoog onderwijs uit elkaar trekt, stemt het uitgavenpatroon je immens treurig. Nu Bussemaker als een soort barmhartige Samaritaan de portemonnee trekt voor de kwaliteit van het hoger onderwijs (met name door het aanstellen van meer docenten per student), kun je dat niet anders zien dan als een ordinaire bezuinigingsmaatregel. Bussemaker denkt dat het een cadeau is als je brood komt brengen nadat je iemand een week hebt laten vasten: natuurlijk wordt zo iemand enorm blij, maar dat brood had al veel eerder moeten komen.

Politiek lef

Tegelijkertijd leidt het sociaal leenstelsel tot de mentaliteit bij studenten dat ze meer van de universiteiten gaan eisen in termen van comfort: studentenenquêtes worden steeds belangrijker, de concurrentie tussen universiteiten sterker. Onze linkse held heeft een handtekening onder het studievoorschot gezet, maar realiseert zich niet dat hij daarmee het rendementsdenken de kans geeft om de universiteiten nog verder te overwoekeren. Klaver zou politiek lef tonen als hij zich tegen het studievoorschot keert.