Nederlandse werkgevers klagen dat ze in veel sectoren (zoals de zorg, horeca en detailhandel) nog maar lastig aan mensen kunnen komen. Is die klacht wel terecht?

Een elementaire wet van de economie luidt dat schaarste zich moet vertalen in hogere prijzen. Als arbeid schaars wordt, dan moeten we dat terugzien in stijgende prijzen voor arbeid, bijvoorbeeld in hogere lonen. Tot nog toe zien we dat weinig gebeuren.

Achter de lage officiële werkloosheidscijfers gaat kennelijk nog heel wat verborgen werkloosheid schuil: mensen die het hebben opgegeven na hun zoveelste vergeefse sollicitatie, of deeltijders die graag meer uren willen werken. Dit zorgt vooralsnog voor wat rek in de arbeidsmarkt, waardoor menig werkgever nog steeds voor een dubbeltje op de eerste rang kan zitten.

Klagen over krapte

Maar hoelang gaat dat nog duren? Nederlandse werkgevers investeren sinds jaren veel te weinig in moderne procestechnologie. En met minder moderne machines heb je nu eenmaal meer handjes nodig. Zo produceren werkgevers zelf de krapte waar ze over klagen.

Met het slome tempo van investeren worden arbeidskrachten almaar schaarser. Dit heeft een voordeel voor de werknemers: door de krapte verbetert hun onderhandelingspositie. Meer en meer mensen ontdekken dat ze niet meer iedere rotbaan hoeven te accepteren. De onderhandelaars van het nieuwe kabinet zouden op deze ontwikkeling alvast een voorschot kunnen nemen: geef toe aan de eis van de FNV van een minimumloon van 14 euro per uur.

Dit kan op twee manieren iets goeds doen voor de arbeidsmarkt. Ten eerste wordt werken aantrekkelijker dan een uitkering, tenzij uitkeringen evenredig meestijgen met het minimumloon. Zo komen er meer mensen op de arbeidsmarkt.

Zombiebedrijven kweken

Ten tweede kan een verhoging van het minimumloon een offensief economisch structuurbeleid ondersteunen. Economen klagen al langer dat de huidige combinatie van ultra-lage rentes en genereuze coronasteun zogeheten ‘zombiebedrijven’ kweekt: slecht bestuurde bedrijven die het net redden dankzij coronasteun en lage rentes, maar ook door lage lonen en slechte arbeidsvoorwaarden.

De recente eis van de vakbond FNV voor een minimumloon van 14 euro per uur is toe te juichen. Het is een offensieve structuurpolitieke keuze: in een rijk land dat rijk wil blijven moet je geen werk meer laten verrichten dat zo weinig oplevert dat een minimumloon van 14 euro uitgesloten is. Verhoging van het wettelijk minimumloon zou aardig wat slecht bestuurde zombiebedrijven kunnen opruimen.

Mochten mensen daardoor werkloos worden, dan kunnen we dat in een relatief krappe arbeidsmarkt wel hebben. De krapte op de arbeidsmarkt is op dit moment dan nog niet zo ver gevorderd dat we dat echt in de prijs van arbeid voelen.

Er is wel al genoeg krapte om te kunnen verwachten dat mensen die bij de zombiebedrijven hun baan verliezen, makkelijk weer bij betere bedrijven aan de slag kunnen – al of niet na een scholingstraject.

De geleidelijk verkrappende arbeidsmarkt biedt een historisch unieke kans om de ‘polder’ afscheid te laten nemen van jarenlang angstig defensief beleid onder het motto: werk, werk en nogmaals werk... zonder consideratie voor de kwaliteit ervan. Als arbeid wat schaarser wordt, biedt dat mensen de kans om eisen te stellen aan de kwaliteit van hun werk.

Vitalere economie

En mochten er door het oprekken van het loonpeil enkele slecht bestuurde zombiebedrijfjes het loodje leggen, dan houden we daar een vitalere economie aan over met een betere kwaliteit van ondernemerschap en meer weerstandsvermogen. De groeiende krapte op de huidige arbeidsmarkt vraagt om een omslag van defensief naar offensief beleid.

Alfred Kleinknecht is emeritus hoogleraar economie aan de VU en TU Delft gastprofessor in Japan.

ILLUSTRATIE BAS VAN DER SCHOT