Het rapport van The Black Archives over racisme in Amsterdam trok de afgelopen maanden de aandacht. Ad Valvas schreef vorige week over de passages die aan de VU zijn gewijd. Volgens het rapport zou de VU racisme op de campus niet erkennen en te weinig doen om discriminatie tegen te gaan. Als kopje boven het deel over de VU schrijven ze zelfs 'institutioneel en anti-zwart racisme op de VU'.

De onderzoekers keken naar het strategische plan van de VU en het meerjarenplan van het Diversity Office. Daarnaast werden rondetafelgesprekken gehouden met sleutelfiguren uit Zwarte gemeenschappen en studenten en alumni van de VU. In het rapport wordt daarnaast breed verwezen naar kwesties die in het (verre) verleden speelden. Helaas hebben de onderzoekers geen contact gezocht met de VU of met ons Diversity Office en hebben ze ook geen kennis genomen van onze blog in Ad Valvas over wat we concreet hebben gedaan in het jaar na ons Black Lives Matter-statement. Dat had namelijk tot een veel actueler en genuanceerder beeld geleid.

Volgens het rapport is er op de VU geen structurele aandacht voor racisme en discriminatie. De onderzoekers leiden dat onder meer af uit het feit dat het woord racisme niet in het instellingsplan staat en dat racisme en discriminatie niet worden benoemd in procedures en regelgeving. Dat is één kant van het verhaal. Ook seksisme en validisme staan niet in het instellingsplan, evenmin overigens als bijvoorbeeld vervuiling, fraude en machtsmisbruik. Toch zijn dat allemaal zaken die we van belang vinden en waarvoor we ons concreet inzetten. En dat geldt zeker voor racisme en discriminatie.

We herkennen ons wel in de oproep van het rapport om explicieter en transparanter te worden in het aankaarten van racisme en discriminatie. Onze klachtenprocedures zijn bij veel mensen niet bekend en signalen over discriminatie komen lang niet altijd op de goede plaats. Er is behoefte aan een goed herkenbaar loket waar medewerkers en studenten terecht kunnen met vragen en ervaringen en waar we kunnen adviseren bij het zoeken naar oplossingen.

Vooral de wetenschappelijke staf is inderdaad onevenredig wit

Wat we inmiddels wel hebben gedaan is een actieplan ontwikkelen om de culturele en etnische diversiteit onder medewerkers te vergroten, want inderdaad is vooral de wetenschappelijke staf onevenredig wit. Ook zijn we begonnen met projecten waarin we kritisch kijken naar ons koloniale verleden en naar gelijkwaardigheid (of het ontbreken daarvan) in onze internationale samenwerking. We werken aan een toolbox waarmee opleidingen kritisch kunnen kijken naar eenzijdigheden in hun curriculum. We doen onderzoek naar de mate waarin verschillende groepen zich thuis voelen op de VU en wat ze aan discriminatie en uitsluiting ervaren. En we werken bijvoorbeeld intensief samen met organisaties van studenten van kleur.

Natuurlijk zijn daarmee discriminatie en racisme niet uitgebannen op de campus. Het is een illusie dat dat binnen een complexe en diverse organisatie zou kunnen gebeuren. Wij horen ook de verhalen over discriminerende opmerkingen tegen bijvoorbeeld zwarte en Aziatische studenten en medewerkers. Veel daarvan gebeurt onder de oppervlakte maar het staat hoe dan ook haaks op de kernwaarden van de VU. Dat geldt – bij medewerkers en studenten – zowel voor hun blinde vlekken als voor uitgesproken discriminerende uitingen. Als dat gebeurt, vraagt het allereerst om bewustwording en daarnaast ook om een duidelijk uitdragen van de norm dat wij discriminatie niet tolereren. Ik sluit verder niet uit dat er ook in onze structuren discriminerende elementen zitten en dat er dus nog sprake is van institutioneel racisme. Concrete voorbeelden daarvan horen we graag want dan kunnen we aan een oplossing werken.

Juist omdat we discriminatie en racisme belangrijk vinden, geven we er veel aandacht en energie aan. Het kan vanzelfsprekend altijd meer en beter. De discussie over de juistheid van het rapport van The Black Archives moet ons niet afleiden van de veel belangrijkere vraag hoe we samen kunnen werken aan een universitaire gemeenschap waarin iedereen gelijkwaardig wordt behandeld en waarin er adequaat wordt ingegrepen als het fout gaat.

Ruard Ganzevoort is chief diversity officer