Luiers en incontinentie­materiaal vormen 8,3 procent van het (huishoudelijk) restafval en het gros daarvan komt in de verbrandingsoven terecht. Om dit te voorkomen introduceert het Friese bedrijf Omrin een procedé om dit afval te gaan hergebruiken. Door middel van grote machines worden luiers en het biogas daaruit van het restafval gescheiden.

Het nascheidingssysteem dat Omrin introduceert heeft ten opzichte van systemen van luierrecycling die elders in Nederland worden uitgerold een groot voordeel. Burgers hoeven luiers en incontinentiemateriaal niet zelf te scheiden en weg te brengen naar een container bij een school of een winkelcentrum.

Uit de ervaring bij sommige voorloper-gemeenten weten we dat menigeen vanwege de overlast of soms ook vanwege schaamte zijn luiers gewoon bij het restafval dumpt, zelfs als daar door een diftarsysteem voor betaald moet worden. Ook is opslag vooraf thuis lastig en on­hygiënisch. Omrin laat net als bij plastic de machine het werk doen.

Toch is ook de pilot in Friesland om twee redenen niet overtuigend. Op de eerste plaats is niet duidelijk wat de energiebalans is. Voor het laten draaien van deze grote machines is energie nodig en het versnijden van luiers vraagt ook het nodige. ­Belangrijker echter is dat veel extra energie nodig zal zijn om schadelijke medicijnresten uit het incontinentiemateriaal te verwijderen, voordat dit kan worden hergebruikt.

Het RIVM heeft eerder aangegeven dat als deze medicijnresten in het oppervlaktewater terechtkomen dit grote gevolgen kan hebben voor de volksgezondheid. Elders bij een luierrecyclingsproject in Gelderland moeten daarom luiers minutenlang kokend onder hoge druk (40 bar) en hoge temperaturen (250 graden) worden gebracht om er kattenbakgrit en biogas van te maken. Biogas kan uiteindelijk omgezet worden in warmte, maar daar is wel eerst een hoog-thermisch verbrandingsproces voor nodig.

Je stopt er heel veel energie in en je krijgt een heel klein beetje energie terug

Met andere woorden: je stopt er heel veel energie in en je krijgt een heel klein beetje energie terug. In­teressant is dan ook wat de balans is in termen van CO2. Nu het klimaatbeleid terecht hoger op de agenda komt te staan, doet zich de vraag voor of de energie die aan een dergelijk project besteed wordt, niet beter besteed kan worden aan de verwarming van huizen of gebouwen. Bij de huidige energiemix zou immers dan veel CO2 te besparen zijn.

Het tweede bezwaar zijn de kosten, waar de burger uiteindelijk voor opdraait. Uit het eerder grootschalig uitrollen van luierrecycling bleek geen rendabele businesscase te ­maken. Alle juichverhalen ten spijt, hergebruikt materiaal, zoals plastic, kattenbakgrit en isolatiemateriaal, levert weinig op. De nu draaiende projecten kunnen alleen maar met een forse overheidssubsidie bestaan.

Dit geldt zeker ook voor de pilot van Omrin. Van de totale investering van 11 miljoen euro is 4,8 miljoen euro van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland afkomstig, meldt Trouw. Dus bijna de helft. Onduidelijk is hoe de rest wordt gefinancierd. Omrin is een overheidsbedrijf, waarin Friese gemeenten participeren. Friese burgers dragen hun afvalstoffenheffing af aan het bedrijf en niet duidelijk is of een gedeelte hiervoor gebruikt wordt.

Ik roep Omrin op om te komen met een onafhankelijke maatschappelijke kosteneffectiviteitsanalyse. In een dergelijke analyse worden overheidssubsidies niet meegenomen en kunnen Friese burgers zien of dit project daadwerkelijk bijdraagt aan de klimaatdoelstelling van Parijs en tegen welke feitelijke kosten.
Hoe paradoxaal het ook klinkt: het zou weleens maatschappelijk wenselijk kunnen zijn om de luiers en incontinentiemateriaal gewoon met het restafval te verbranden.
Immers, ook dan wordt het biogas in de luiers gewoon in energie omgezet. En hoeft dit niet eerst op een omslachtige manier gescheiden te worden.

Raymond Gradus is hoogleraar bestuur en economie aan de Vrije Universiteit