Met de invoering van flexwerkplekken blijft er van de VU als leergemeenschap (community of learners) niets over.

In Ad Valvas 21 werd bericht over de invoering op de Rechtenfaculteit van de zogenaamde flexibele werkplekken. De ervaringen zouden louter positief zijn: opgeruimde bureaus en een communicatieve werkomgeving. Als we hieraan de te verwachten financiële besparingen van het afschaffen van persoonlijke werkruimtes toevoegen, lijken er weinig argumenten meer in te brengen tegen deze Brave New World van het moderne kantoorleven. En inderdaad overwegen andere faculteiten nu de juristen te volgen. Ons inziens zullen de financiële en eventuele andere voordelen echter niet opwegen tegen de nadelen voor – waar het de universiteit toch om gaat – het onderzoek en onderwijs.

Bij het doen van onderzoek is het niet altijd mogelijk van te voren bedenken hoeveel ruimte voor boeken, papers en ander materiaal nodig is. Maar vaak vraagt het meer dan men in de gezamenlijke kasten van de flexibele werkplekken kwijt kan. Dit is waarom wetenschappers van alle tijden gewoonlijk hun eigen persoonlijke werkruimte creëren met stapels papier om zich heen: een persoonlijk domein waarin ze ineens een ingeving krijgen, op basis waarvan ze een boek uit de kast trekken dat hen weer op nieuwe ideeën brengt. De invoering van flexibele werkplekken leidt ertoe dat het zwaartepunt van dat werk zich naar het thuiskantoor verplaatst. Een trend die nu al zichtbaar is op de Rechtenfaculteit.

Het selectie-effect

De invoering van flexplekken mag vanuit financieel perspectief aantrekkelijk zijn, maar staat haaks op de centrale gedachte achter de (onderwijs)filosofie van de VU en het College. Die stelt dat de VU een community of learners dient te zijn. Flexibele werkplekken dreigen deze community tot een fictie te maken, omdat de kern van die gemeenschap dan thuis zit. Hiermee gaat niet alleen de gemeenschap van wetenschappers verloren, maar ook die van docenten en studenten. Je kunt niet langer even bij collega’s op de gang binnenwandelen met een vraag of om ideeën uit te wisselen: de collega is niet te vinden of zit thuis.

Minstens zo belangrijk is dat flexibele werkplekken het contact tussen docent en student buiten de collegezaal ontmoedigen. Op de Rechtenfaculteit is het voor studenten niet meer mogelijk het kantoorgedeelte van de flexibele werkplekken te betreden zonder afspraak vooraf.

Hoe kan het dan dat Ad Valvas alleen maar mensen heeft ontmoet die kennelijk heel content zijn met de nieuwe inrichting? Ons lijkt dit een typisch geval van het selectie-effect: de flexibele werkplekken zijn vooral bevolkt met diegenen die het prettig vinden, de rest is er meestal niet te vinden. Voordat andere faculteiten flexibele werkplekken in hun plannen opnemen, zou er eerst een serieuzer onderzoek moeten plaatsvinden – ook onder de thuisblijvers en de studenten – over de effecten voor wetenschappelijke staf en studenten.

Wolfgang Wagner, hoogleraar Internationale Veiligheid, afdeling Politicologie
Bastiaan van Apeldoorn, hoofddocent Internationale Betrekkingen, afdeling Politicologie

16 maart 2011