Alweer een aantal jaren verschijnen er met enige regelmaat opiniestukken en zelfs 'onderzoeksjournalistieke' publicaties in de media die ons moeten doen geloven dat politieke correctheid, diversiteitsbeleid en 'woke culture' de academische vrijheid op de universiteiten bedreigen. Die stukken hebben allemaal hetzelfde stramien: eerst wordt er naar Amerikaanse universiteiten gewezen, waar inderdaad weleens een docent of onderzoeker in ongenade raakt vanwege een aanstootgevend overhemd of een seksistische mening, vervolgens worden er voorbeelden aangehaald van doorgeslagen politieke correctheid aan Nederlandse universiteiten, die steevast nonsens blijken te zijn.

Het opiniestuk ‘Diversiteitsbeleid bedreigt vrije debat’ van promovendus cultuurgeschiedenis Steije Hofhuis is geen uitzondering. Hij suggereert dat door diversiteitsbeleid op universiteiten, ‘beproefde wetenschappelijke idealen als waarheidsvinding en objectiviteit naar de achtergrond verdwijnen’, en plaatsmaken voor ‘activistische doelen’ als ‘sociale rechtvaardigheid’ en een ‘open, inclusieve en veilige cultuur’.

Onzinnige claim

Je hoeft alleen maar naar de VU te kijken om vast te stellen hoe onzinnig die claim is. Diversiteit is minder eurocentrisme, meer perspectieven, bewustwording van de eigen vooroordelen en privileges, meer kennis van de cultuur van de studenten in je collegezaal, enzovoort. Dat komt allemaal bij het streven naar waarheidsvinding en objectiviteit, niet in plaats ervan. Een academische omgeving waar niet alleen de witte man zich veilig voelt om er alles uit te boeren waar hij zin in heeft, maar anderen ook eens iets mogen zeggen.

Maar volgens Hofhuis veroorzaakt dit ‘ideologische onverdraagzaamheid’ en ter onderbouwing verwijst hij naar een stuk van musicoloog Kasper van Kooten, die als docent aan de UvA te maken kreeg met studenten die alle westerse kunst patriarchaal, koloniaal en elitair vonden.

Snakken naar safe space

Het valt me vaker op dat witte mannen, die sneren over ‘safe places’ en een veilige omgeving voor mensen die geen witte heteroman zijn, zelf snakken naar zo’n safe place. Ze schrikken zich steeds een hoedje als rotsvaste overtuigingen tegenwoordig worden bevraagd en openlijk betwijfeld. Dan is de academische vrijheid in gevaar en dreigt de cancel-cultuur.

Maar de enige politieke correctheid die we tot nu toe op de universiteiten hebben gezien is die van conservatief rechts. VU-antropoloog Sinan Çankaya, bijvoorbeeld, beschrijft in zijn boek ‘Mijn ontelbare identiteiten’ hoe hij zich moest verantwoorden tegenover zijn leidinggevende en een studentencommissie omdat hij in zijn college de destabilisatie van het Midden-Oosten had genoemd als een van de oorzaken van de radicalisering van Osama Bin Laden, wat hem in de ogen van een aantal studenten een sympathisant van deze superterrorist maakte.

Als op de VU een gebedsruimte voor moslims wordt ingericht, schoppen de islamofobe blogger Carel Brendel, De Telegraaf en weekblad Elsevier een rel en wil de PVV de financiering van de VU stopzetten. Als VU-studenten een bijeenkomst over Palestijnen willen houden, gebeurt hetzelfde en wordt de bijeenkomst verboden. Politici eisen geregeld het ontslag van academici vanwege de verkeerde linkse mening (de Leidse historicus Nadia Bouras, bijvoorbeeld, die werd geïntimideerd door VVD-Kamerlid Han ten Broeke en onlangs nog werd  bedreigd door de extreemrechtse organisatie Vizier op Links) en het Forum voor Democratie richtte een meldpunt op waar je linkse docenten kon aangeven.

Dwang tot 'valorisatie'

De huidige VSNU-voorzitter Pieter Duisenberg diende, toen hij nog VVD-Kamerlid was, een motie in om iets te ondernemen tegen de ‘zelfcensuur’ die op universiteiten zou heersen, op basis van onbewezen beweringen van onderzoekers die geen beurs zouden hebben gekregen omdat ze te rechts waren. In reactie daarop startte de KNAW een onderzoek naar die zogenaamde zelfcensuur. Conclusie: is er niet, het is de dwang tot ‘valorisatie’ die de wetenschappelijke onafhankelijkheid in gevaar brengt.

Kort en goed: de witte heteroman is nog steeds heer en meester op de universiteiten. Daar vinden sommige mensen weleens wat van en daarop wordt steevast een klopjacht gemaakt. Dát is de vrije meningsuiting die op de academies in gevaar is, door toedoen van boze witte mannen die wensen niet te worden tegengesproken.

Peter Breedveld is redacteur Ad Valvas.