Na eten en een dak boven ons hoofd lijkt toegang tot het internet een primaire levensbehoefte te zijn geworden. Onze smartphone is inmiddels een extra en onmisbaar ledemaat. De gemiddelde Nederlander kijkt er meer dan 150 keer per dag op. Hierbij is nog niet eens rekening gehouden met het aantal uren online op het werk of tijdens studie. Een dag bestaat uit 24 uur, waarvan wij – slapen niet meegerekend – meer online dan offline aanwezig zijn.

Wifi en 4G zorgen voor een constante bereikbaarheid, maar ook voor een aandachtspanne van een goudvis, in combinatie met de voortdurende onrust om informatie te missen. De virtuele wereld is een parallel universum, waarin wij de hele dag in en uit glippen. We zijn continu tegelijkertijd én in een fysieke én in een virtuele omgeving, met als gevolg dat onze aandacht ergens tussenin zweeft, als in een soort niemandsland. Daarin schuilt nu juist het euvel. Onze aandacht is noch hier, noch daar.

Zelfs in gezelschap dwalen onze blikken regelmatig af naar dat kleine schermpje. Het valt op dat mensen die samen ergens aanwezig zijn, of het nou in de trein of in een restaurant is, herhaaldelijk op hun eigen smartphone kijken. Als ze iets tegen elkaar zeggen, is het vaak naar aanleiding van een berichtje, cartoon of whatsappje.

Wij kunnen niet meer een in de tram zitten zonder op ons mobieltje te kijken. Zelfs lopend, fietsend en autorijdend, met gevaar voor eigen leven, willen we toch dat ene appje lezen. Niet alleen de kunst van het met aandacht face-to-face communiceren, maar ook het nut van ons hoofd leegmaken door middel van verveling, dagdromen en mijmeringen is bij de homo digitalis tanende.

Veelvuldig ‘online sociaal zijn’ tast ook ons gevoel van welzijn en zelfvertrouwen aan. Uit onderzoek blijkt dat wij ons eenzamer en ontheemder voelen hoe meer wij ons begeven op sociale media. Online laten wij een gepolijst imago van onszelf zien, met alleen de leuke en positieve gebeurtenissen des levens, met als gevolg dat het ‘perfecte’ leven van anderen ons laat voelen dat wij een saai bestaan hebben en alle leuke feestjes missen. Wij raken ons zelfvertrouwen kwijt bij mooie – gephotoshopte – Instagram-foto’s en raken in de stress van veelvuldig geping van whatsappgroepen.

Deze waarschuwing tegen overmatig internetgebruik is absoluut geen pleidooi voor een algehele afwijzing. Beslist niet. Het internet verschaft ons toegang tot gemak en een betere kwaliteit van leven. Wij hebben informatie binnen handbereik, raken de weg nooit meer kwijt dankzij Google-maps, monitoren onze gezondheid met fitnessapps en zijn op de hoogte van stremmingen en files. We leven mee met het leven van (verre) vrienden door hun berichten te lezen en te liken. Maar net als bij een goede fles wijn proclameer ik: geniet met mate. Het is van groot belang dat wij de baas zijn over onze smartphone, en niet andersom. Ergo, het is hoog tijd dat wij die ‘smart’ gaan gebruiken.

De auteur is docent en onderzoeker bij de faculteit Sociale Wetenschappen.

Prijswinnaar
Fiza Ahmed won de derde prijs van de Esssaywedstrijd van Sociologie Magazine. Dit is een ingekorte versie van haar artikel.