Hoogleraar ethiek van de gezondheidszorg Theo Boer gaat in op de zogeheten ‘koffie-euthanasie’, waarbij een arts overging tot euthanasie bij een diep demente vrouw. Hij wakkert met het schadelijke frame dat artsen dementerenden ‘het zwijgen opleggen’ onnodig onrust aan.

Misschien is het goed als we eerst eens de feiten op een rij zetten. Boer heeft het over ‘vrijspraak’ voor de arts, maar dat is juridisch onjuist. De arts is ontslagen van alle rechtsvervolging. Het feit kan wel worden bewezen (ze heeft iemand gedood), maar omdat zij aan alle eisen uit de euthanasiewet heeft voldaan is daar een rechtvaardigingsgrond voor.

Hij problematiseert vervolgens euthanasie bij dementie door te zeggen dat het ongelooflijk moeilijk is dat iemand die eerst aangeeft zingen in een groep mensonterend te vinden, vervolgens het hardst meezingt. Hij gaat er daarbij aan voorbij dat juist in de koffie-euthanasie de patiënte helemaal niet meer het hardst meezong. Zij was diep ongelukkig in het verpleeghuis. Zij dwaalde door de gangen, deed zichzelf pijn, was enorm agressief en riep twintig keer per dag dat ze dood wilde. De suggestie wordt gewekt dat artsen deze zaak aan zouden grijpen om bij dementerenden die ondanks hun eerdere wilsverklaring nog gelukkig overkomen, alsnog tot euthanasie over te gaan. Dat is geenszins het geval.

De arts blijft bij de euthanasie altijd toetsen aan de wet. Lijdt iemand ondraaglijk en uitzichtloos? Iemand die in het verpleeghuis het hardste meezingt in de groep doet dat zeer waarschijnlijk niet.

Het laatste woord

Boer gaat bovendien in op de volgens hem cruciale rol die familieleden en vrienden krijgen bij de euthanasie. Alsof zij het laatste woord krijgen. Ook dat is een onjuist frame. De Hoge Raad heeft geoordeeld dat een arts bij het interpreteren van de wilsverklaring mag overleggen met familie en vrienden. Dat is iets heel anders dan dat zij ineens het laatste oordeel zouden vellen.

Het betoog van Boer wordt beëindigd met een klapper: respect voor de wilsverklaring mag niet zover gaan dat we de dementerende het zwijgen opleggen. Het gaat hier om artsen die recht proberen te doen aan zowel de eerdere wilsverklaring als de huidige situatie van het ondraaglijk en uitzichtloos lijden. ‘Het zwijgen opleggen’ impliceert een kwade intentie, en daarmee doe je artsen die dagelijks verschrikkelijk moeilijke afwegingen maken over leven en dood echt tekort.

Blanca de Louw is masterstudent strafrecht aan de VU.