De werkelijke slachtoffers van elke crisis zijn de sociaal-economisch kwetsbare groepen. Na de kredietcrisis in 2008 keken we als kippen naar het onweer. De banken werden gered, maar opeenvolgende kabinetten deden te weinig voor kwetsbare burgers. Bovendien werd bezuinigd op de budgetten van gemeenten, waardoor die geen maatwerk konden leveren. Met de extra uitdagingen die het coronavirus ­creëert voor kwetsbare groepen, is het nu zaak niet dezelfde fout te maken.

Ook bij de coronacrisis zijn sociaal-economisch kwetsbare groepen het haasje, de economische steunpakketten ten spijt. Flexwerkers worden als eerste naar huis gestuurd, zzp’ers zien hun opdrachten verdampen, kleine winkeliers moeten hun zaak opdoeken, nadat ze bij de eerste lockdown hun spaargeld al hadden opgegeten, en laagbetaalden die zich voorheen nog net uit de schuldhulpverlening konden houden, dreigen alsnog het drijfzand in te zakken.

Deze groepen worden nu bedreigd door een ander gevaarlijk virus: het kansarmoedevirus. Dit virus veroorzaakt een neerwaartse spiraal van stress, machteloosheid, een laag zelfbeeld en slechte zelfzorg. Hoe verder men verstrikt raakt, hoe complexer de clustering van problemen en hoe kostbaarder de maatschappelijke oplossingen. Daarom is er geen tijd te verliezen. Gelukkig hoeven we niet lijdzaam te wachten op een traag formatieproces om mensen uit de wurggreep van het kansarmoedevirus te bevrijden.

Bingo

Bij een potje verkiezingsbingo vallen er opvallend veel balletjes goed voor sociaal-economisch kwetsbare groepen. De verkiezingsprogramma’s buitelen over elkaar heen met goede voornemens over armoede en schulden – en niet alleen bij partijen waar je een sterk sociaal kloppend hart mag verwachten.

Ook andere partijen hebben kwetsbare burgers veel beter in het vizier dan voorheen. De bingokaart voor kwetsbare groepen is zo vol. Als we de verkiezingsprogramma’s van de grotere partijen mogen geloven, is er een revolutie op komst in de schuldhulpverlening en armoede­bestrijding.

D66, GroenLinks, PvdA en PvdD geven gemeenten meer beleidsruimte en geld om maatwerk te ­leveren bij het bestrijden van kans­armoede. Dat is nodig om verkokering in het sociale domein tegen te gaan en kwetsbare mensen meer ­eigen regie te geven. Dezelfde partijen bepleiten het beperken of verbieden van huisuitzettingen van mensen met een betalingsachterstand. En D66, PvdA, CU en GroenLinks nemen het incassosysteem op de schop.

Ook de VVD pleit voor een adempauze voor mensen die in het schuldmoeras wegzinken en voor een betere bescherming tegen de inhaligheid van de Belastingdienst. Daarmee sluiten ze de rij in een breed front van gelijkgestemden van links tot rechts. Slim, want elke euro die in preventie van kansarmoede wordt gestoken, betaalt zich dubbel en dwars terug.

Experimenten

Wat D66, GroenLinks, CU, PvdD en PvdA betreft, selecteren we experimenten met negatieve inkomstenbelasting door gemeenten. Daarmee zijn we meteen van de toeslagen af en bieden we arme werkenden perspectief. Er is sowieso een brede consensus over het afschaffen van de hemeltergende complexiteit van toeslagen en van de tandenborsteltellers die alles moeten controleren.

Kansarmoede in het algemeen wordt ook verminderd door vrijwel alle partijen die de sociale werkplaats, die mensen met een te grote afstand tot de arbeidsmarkt een zinvol leven geeft, opnieuw willen invoeren.

Met zoveel eensgezindheid is er goede hoop dat we niet dezelfde fout zullen maken als na de financiële crisis. En laten we vooral meteen beginnen, zonder te wachten op een lange en moeizame formatie. Want elke dag verloren betekent ­extra stress, extra ongelijkheid en extra kosten.

Sandra van Dijk is sociaal-psycholoog, Universiteit Leiden en Marcel Canoy is hoogleraar gezondheidseconomie aan de VU.

ILLUSTRATIE: BAS VAN DER SCHOT