Onafhankelijke journalistiek over de Vrije Universiteit Amsterdam | Sinds 1953
26 maart 2024

Wetenschap
& Onderwijs

Vier van de deelnemers aan het gesprek, vanaf linksboven met de klok mee: student Sofie van Straalen, organisator Jacob Bouwman, Vrije Schrijver Arnon Gunberg en filosoof Erno Eskens

Ongeboren foetussen hebben grondrechten, waarom dieren dan niet?

“Waarom zouden bacteriën geen rechten kunnen hebben?”, vraagt filosoof Erno Eskens zich af. Hij werd ondervraagd door studenten en Vrije Schrijver Arnon Grunberg over zijn opvatting van artikel 1 van de grondwet.

Onderscheid maken op grond van soort is volgens Eskens arbitrair en daarom niet toegestaan op grond van artikel 1. ‘Dat is maar een varken’ vindt Eskens dan ook een gemakzuchtige redenering, vergelijkbaar met hoe nog niet zo lang geleden werd gezegd ‘Dat is maar een vrouw’.
Van varkens weet je dat ze pijn en angst kunnen voelen en geluk kunnen ervaren, en dus, zo redeneert Eskens, hebben zij belangen die moeten worden behartigd in onze samenleving. “Waar ligt de grens?”, wil een student weten. Wat Eskens betreft sluiten we geen soorten uit. Ook bacteriën kunnen rechten hebben. “Maar hun gedrag is dermate simpel dat we daar misschien geen rechten aan kunnen hangen. Dat is altijd een politieke keuze.”

Weerstand omgeslagen

Het vraaggesprek met filosoof/politicoloog Erno Eskens, op maandag 6 april, maakt onderdeel uit van het studentenproject ‘De grondwet van Grunberg’. Grunberg en zijn studenten onderzoeken toegestaan geweld in de samenleving en kijken hoe dit zich verhoudt tot artikel 1 van onze grondwet, dat samengevat luidt dat iedereen voor de wet gelijk is en gelijk dient te worden behandeld. De studenten interviewen deze middag vier deskundigen, en vanwege corona gaat dat via Google Meet.
Eskens pleit er al jaren voor om dieren ook grondrechten te geven. Toen in 2009 zijn boek Democratie voor dieren uitkwam gaf hij veel lezingen. “Tien jaar geleden stuitte ik op veel weerstand. Ook academici vonden het een belachelijk idee dat je dieren rechten zou toekennen. Nu is dat omgeslagen. Mensen vinden het idee niet meer raar. Ze vragen vooral ‘hoe dan?’”, vertelt Eskens.

Lijden verminderen

Een stuk pragmatischer is de insteek van Madelaine Looije van Eyes on Animals, een stichting die zich inzet om de omstandigheden waaronder dieren worden geslacht en getransporteerd te verbeteren. “Natuurlijk zou ik het liefst willen dat we vanaf morgen allemaal geen vlees meer eten”, zegt ze, “maar dat is niet realistisch. Daarom richten wij ons erop om het lijden van dieren te verminderen.” Ze noemt het voorbeeld van de verdoving van varkens. Dat gebeurt nu meestal met koolstofdioxide. “Varkens worden daar een halve minuut lang doodsbang van. Ze zijn echt in doodsangst, dat is duidelijk te zien aan hun gedrag. Elektrisch verdoven is eigenlijk beter, maar dat ligt er weer aan hoe je het uitvoert. Je moet dat individueel doen en varkens zijn groepsdieren. Dus ze ervaren ook veel stress als ze worden geïsoleerd van de groep”, vertelt Looije, die zelf een keertje koolstofdioxide inademde om te weten wat varkens ervaren: “Het is afschuwelijk, echt een heel naar, stressvol gevoel”, vertelt ze.
Hoe de Nederlandse regels ten opzichte van andere landen zijn, wil een van de studenten weten. “Het gaat er meer om hoe de regels worden nageleefd”, stelt Looije, “vaak laten die nogal wat ruimte voor interpretatie. En dan kan het dus zo zijn dat het op papier goed geregeld lijkt, terwijl dat in de praktijk veel minder het geval is.”

Dieren zelf vragen

Van Eskens willen de studenten nog weten hoe hij het voor zich ziet, de vertegenwoordiging van rechten van dieren in onze samenleving. Eskens: “Dieren kunnen misschien hun mening niet direct kenbaar maken, maar er is best veel bekend over wat ze wel en niet prettig vinden. Ethologen en andere deskundigen kunnen daar best iets over zeggen. En het zou nog mooier zijn als we creatieve manieren vinden om het aan dieren zelf te vragen.” 
Echte juridische problemen voorziet hij niet: “Het belang van ongeboren foetussen kan worden vertegenwoordigd in de rechtbank, op dezelfde manier kun je een koe of een ander dier ook juridische bijstand verlenen.”
En kun je dieren dan ook juridisch vervolgen, vraagt Grunberg zich af. “Dat ligt eraan waarvoor”, vindt  Eskens, “een vos die een kippetje pakt weet niet beter, dus die kun je daar niet voor verantwoordelijk houden.”

Reageren?

Houd je bij het onderwerp, en toon respect: commerciële uitingen, smaad, schelden en discrimineren zijn niet toegestaan. Reacties met url’s erin worden vaak aangezien voor spam en dan verwijderd. De redactie gaat niet in discussie over verwijderde reacties.

Velden met een * zijn verplicht
** je e-mailadres wordt niet gepubliceerd en delen we niet met derden. We gebruiken het alleen als we contact met je zouden willen opnemen over je reactie. Zie ook ons privacybeleid.