Ottho Heldring, voorzitter van de ondernemingsraad en docent filosofie aan de faculteit Sociale Wetenschappen, gaat 31 oktober met pensioen en heeft zich vast voorgenomen om daarna helemaal niets om handen te hebben. Met een symposium over medezeggenschap neemt hij 5 november afscheid van de VU.
Zijn collega’s reageren een tikje bezorgd. “Het is de eerste vraag die een mens krijgt als hij na een lange loopbaan mag uitrusten: ‘Wat ga je doen?’. ‘Niks’ blijkt een maatschappelijk onacceptabel antwoord”, grijnst Ottho Heldring. Is hij wellicht uitgeput door het intensieve raadswerk naast zijn baan? Integendeel. “De afgelopen drie jaar waren misschien de drie spannendste jaren uit mijn or-bestaan, het waren ook de productiefste en de meest harmonieuze.”
Spannende jaren
Spannend, nou en of. Een bloemlezing uit de hoogte- en dieptepunten van de laatste drie jaar, de tijd dat Ottho Heldring voorzitter van de ondernemingsraad van de VU was: de halve raad van toezicht moest weg, de rector magnificus stapte op, de ondernemingsraad zei ja tegen een fusie van de Amsterdamse bètafaculteiten (maar die liep vervolgens vast bij de UvA), de ondernemingsraad moest adviseren over miljoenen vretende verbouwingen en nieuwbouw en een reorganisatie die diep ingreep in alle geledingen van de universiteit zweepte de gemoederen op en leidde er bijna toe dat de or het college van bestuur (CvB) voor de rechter sleepte. Never a dull moment.
Activisme en realisme
De ‘strateeg met pretoogjes’, zoals het UvA-blad Folia Ottho Heldring betitelde, laveerde zorgvuldig tussen activisme en realisme. “We gaan weinig confrontaties uit de weg. Hebben steeds de vragen voor op de tong ‘Kan dit wel?’ ‘Mag dit wel?’ ‘Klopt dit wel?’. Maar het algemeen belang van de universiteit is bepalend. Soms moet je pragmatisch zijn.” Bij principiële kwesties hield de raad de rug recht. Een voorbeeld? Bij het vaststellen van het personeelsreglement dook de vraag op of een medewerker die verdacht wordt van onderzoeksfraude zich in het openbaar mag verdedigen. “Het college van bestuur had het daar niet op, want dan hangt de vuile was maar buiten. Maar ons standpunt was dat je een medewerker niet monddood moet willen maken. Ook al schaadt het de universiteit als hij zijn mond opentrekt, zo’n doofpotcultuur moet je niet willen creëren, dat schaadt de universiteit méér.”
Harmonieuze jaren
In 1997 startte Ottho Heldring als ondernemingsraadlid. Toen nog bij de UvA. In 2001 stapte hij over naar de VU, waar hij ook in de or kwam en in 2011 or-voorzitter werd. De or-leden bij de VU zijn het over het algemeen stukken meer eens met elkaar dan bij de UvA, stelde Ottho Heldring vast. En in de laatste drie jaar boterde het onderling wel érg goed. Er was weinig onmin, veel collegialiteit, weinig eigen agendaatjes en de ondersteuning was professioneel. Een gemeenschappelijke vijand wil Heldring het college van bestuur niet noemen. Maar hij denkt wel dat de gespannen verhouding met het cvb de harmonie binnen de or heeft bevorderd. Met een klein glimlachje: “Zoiets schept toch een band.”
Sterk college
Het is typerend voor Ottho Heldring dat hij het college niet als tegenstander ziet. De ondernemingsraad en het college delen naar zijn idee als het goed is hetzelfde belang: het algemeen belang van de universiteit. “We hebben elkaar nodig. En hoe krachtiger het college is, des te beter het is voor de medezeggenschap. Een college dat zich sterk in zijn schoenen voelt staan, verkrampt niet als we nieuwe inzichten en andere standpunten aandragen.” Of dit college zo’n krachtig en ontvankelijk college is, daarover houdt hij zich op de vlakte. Wel geeft hij aan dat het college wel eens vergeet dat het de medezeggenschap ook nodig heeft. “Wij maken het het college van bestuur wel eens lastig. Maar alleen om de universiteit sterker of menselijker te maken. Uiterste efficiëntie maakt de universiteit niet per se beter. Daar hebben we het college soms hardhandig aan herinnerd.”
Productieve jaren
Van de bijna twintig jaar dat hij raadswerk deed, ziet Ottho Heldring de laatste drie jaar als de productiefste. “We zijn zichtbaarder geworden. Het is duidelijk dat de medezeggenschap ertoe doet. Af en toe denken we: ‘Wow, nu krijgen we wel heel veel macht toegedicht’. Als we bestuurders bijvoorbeeld horen zeggen: ‘Als de ondernemingsraad er zo over denkt, kunnen we niet verder’. Juridisch hebben we natuurlijk weinig macht. We kunnen niet aan de touwtjes trekken. We hebben geen vetorecht. Als het erg meezit, dan herziet het bestuur na ons advies een besluit. Dergelijke heroverwegingen hebben we dus afgedwongen.” Naarmate de zichtbaarheid en het succes van de or toenam, is het personeel meer van de raad gaan verwachten. Veel medewerkers denken inmiddels dat de ondernemingsraad reorganisaties kan tegenhouden. Dat is niet zo. “Hoe hoger de verwachtingen, des te meer stellen we teleur. Te meer omdat er 5.000 medewerkers zijn, van wie de belangen niet allemaal parallel lopen. Ik heb niet de illusie dat iedereen tevreden is over ons.”
Niet alleen bezuinigen
Ottho Heldring weigert op te sommen wat de raad allemaal voor elkaar heeft gekregen. “Je hebt er niets aan als het college van bestuur één concessietje doet en met de rest van een plan overgaat tot de orde van de dag. Dan denk je zichtbaar resultaat te hebben, maar eigenlijk heb je weinig bereikt. Pas als de universiteit inhoudelijk verrijkt is, beter over zichzelf nadenkt, dan hebben we wat bereikt. Dan valt onze inbreng waarschijnlijk niet aan te wijzen, omdat zoiets in samenspraak ontstaat.” Als grootste verworvenheid ziet Ottho Heldring dat het gesprek over de reorganisaties een andere wending heeft gekregen. “Wij vonden dat de reorganisatie te veel om bezuinigingen draaide en te weinig om de visie hoe de VU zich moest ontwikkelen. De decanen hebben zich in dezelfde bewoordingen uitgelaten. Het resultaat: de gesprekken rond de reorganisatie gaan nu meer over de inhoud dan over geld. Er wordt nagedacht over hoe medewerkers meer invloed op hun werk kunnen uitoefenen. De faculteiten gaan zelf meer bepalen, daar gaan de beslissingen genomen worden. Die ruimte ligt inmiddels vast in het instellingsplan. De VU is niet meer de traditionele en stabiele organisatie van weleer. We zitten in een lastige transformatie en de medezeggenschap – medewerkers én studenten – bepaalt de richting mee.”
Nieuwe voorzitter
De ondernemingsraad kiest op 5 november de nieuwe voorzitter en er is die dag een mini-symposium ter ere van Ottho Heldrings afscheid. Daarna zit Heldring thuis. Niets te doen. Nou ja, okay, hij geeft het toe: “Er ligt nog een reservoir aan filosofisch materiaal te wachten dat ik heel graag wil uitwerken.”