Staatssecretaris van Asiel en Migratie Eric van der Burg overleefde vrij eenvoudig een Kamerdebat over de ‘asieldeal’ naar aanleiding van de Ter Apel-crisis. Het heikele punt van de regeringsdeal was het uitstel van de gezinshereniging van vluchtelingen, die zullen moeten wachten tot er voldoende woningen beschikbaar zijn. De oppositie, maar ook de eigen ambtenaren van de staatssecretaris, waarschuwde dat de maatregel strijdig is met het Europees recht. De bewindspersoon hield de boot af, het was immers aan de rechter om hierover te beslissen.

De staatssecretaris maakte zo weloverwogen gebruik van de tijd die het duurt voordat een rechter zich kan uitspreken over de uitvoering van regels. Dergelijke tijdspolitiek in het migratierecht is inmiddels onderdeel van een patroon. Toevallig stak een Europese rechter juist in de week dat de staatssecretaris het beleid verdedigde in de Kamer een stokje voor een eerdere poging om scherp aan de wind te varen.

In die zaak ging het om buitenlandse ouders die een verblijfsrecht ontleenden aan hun Nederlandse kind op grond van Europees recht. Hoewel zij soms tot 18 jaar rechtmatig bij hun kind verbleven, oormerkte Nederland dit verblijf toch als ‘tijdelijk’. Dit betekende dat deze ouders geen permanente verblijfsstatus konden verkrijgen of Nederlander konden worden, en ze nadat het kind meerderjarig werd het land alsnog moesten verlaten. 

Vanaf het begin was duidelijk dat deze maatregel in strijd was met basale principes van het Europees recht, het idee dat mensen moeten kunnen integreren in het gastland, maar vooral ook dat het idee van tijdelijk verblijf betekent dat het verblijf van korte duur is. VU-studenten van de Migration Law Clinic schreven een advies in de zaak. Het Hof van Justitie maakte – in overeenstemming met het advies - korte metten met deze Nederlandse praktijk.

Dat is goed nieuws voor de ouders en hun kinderen en normaal gesproken zou de vlag uit kunnen voor het functioneren van de rechtsstaat waarin de rechter de uitvoerende macht terecht wijst. Maar helaas is het laten wachten van de vreemdeling in weerwil van de heldere regels inmiddels een belangrijk beleidsinstrument. Of dit nu gaat over de opvang van asielzoekers bij het aanmeldcentrum, de eindeloze wachttijden in de asielprocedure, of de afschaffing van de dwangsom, telkens probeert het kabinet beleid uit en laat het de wal het schip keren. Dat is dan vaak de Europese rechter die na jarenlange procedures eindelijk vaststelt dat het beleid strijdig is met het recht. Ondertussen heeft het beleid dan wel jarenlang gefunctioneerd, met als gevolg dat mensen gescheiden van hun gezinsleden leven en dat hun leven in de wacht is gezet.  Deze wachtpolitiek maakt zo slim gebruik van de ‘tussenruimte’ van het recht. De ruimte die bestaat tussen het uitvoeren van beleid en het juridisch vaststellen dat dit in strijd is met het recht. Juridische procedures zijn traag – dat is ook een belangrijke rechtstatelijke waarde – maar de staatssecretaris zet deze traagheid nu willens en wetens in als beleidsinstrument. Met als idee: als het niet lukt om fysieke grenzen om Nederland te zetten, dan houden we ongewenste vreemdelingen tegen met hekken van tijd. 

Martijn Stronks is jurist en filosoof en werkzaam bij het Amsterdam Centre for Migration and Refugee Law van de Vrije Universiteit.

ILLUSTRATIE: BAS VAN DER SCHOT