Kan iemand mij uitleggen waarom wij tegenwoordig zo graag en vaak mensen cancelen? Bilal Wahib, Lil’ Kleine en Johan Derksen zijn allemaal recentelijk gecanceld. In theorie zou dat moeten betekenen dat zij nu allemaal systematisch genegeerd en buitengesloten worden. Maar dat is niet het geval. Bilal Wahibs album stond op de 9de plek in Spotify's wereldwijde top-10. Lil’ Kleine tekende de grootste muziekdeal uit de Nederlandse geschiedenis. En uiteindelijk heeft Johan Derksen na veel rumoer telkens zijn zin gekregen en komt in plaats van twee keer per week nu élke werkdag op tv.

Precious Boateng is student bestuurskunde en organisatiewetenschappen. De eerstejaars van die opleiding hadden als eindopdracht het schrijven van een opiniestuk. Uit de zes beste resultaten, geselecteerd door de docenten, koos de redactie van Ad Valvas Boatengs opiniestuk voor publicatie.

Bij al deze situaties kun je de vraag stellen: wat heeft het cancelen nou bereikt? De canceling van al deze persoonlijkheden heeft het land verdeeld. Doortje Smithuijsen, journalist en filosoof, stelt dat cancelcultuur mensen vooral een gevoel van controle geeft. Ook ik ben na lang observeren en nadenken tot een conclusie gekomen: de cancelcultuur is halfslachtig en giftig. 

Vergeten slachtoffers

Het doel van de cancelcultuur is het boycotten van iemand die niet jouw normen en waarden deelt of ongepast sociaal gedrag vertoont. Maar de boycot is meestal maar van korte duur. Hierdoor is men de cancelcultuur minder serieus gaan nemen. Men is lacherig gaan kijken naar het cancelproces en gebruikt de term cancelcultuur als een overkoepelende term voor alles wat het linkse front aankaart. Daardoor werd cancelcultuur een term waarmee het daadwerkelijke probleem weggewuifd wordt. Men maakt zich meer druk om het cancelen van die ene persoon dan om het onderliggende probleem. Daarnaast worden de slachtoffers ook vaak vergeten in het sociale debat. Dit leidt tot frictie, wat vervolgens tot nog meer canceling zal leiden. Zo zullen er steeds meer mensen voor een korte duur gecanceld worden.

Toch is er een grote groep die vóór cancelcultuur is. Zij vindt dat de cancelcultuur gemarginaliseerde groepen de mogelijkheid geeft om hun stem te laten horen. Dat is ook waar. Cancelcultuur geeft deze mensen de gelegenheid om zich uit te spreken en in theorie zou iedereen hiernaar moeten streven. Maar de manier waarop we cancelcultuur gebruiken heeft veel negatieve gevolgen die over het hoofd worden gezien. Cancelcultuur richt zich namelijk vooral op het straffen van een enkeling, in de hoop dat die persoon het vertoonde gedrag minder of zelfs nooit meer zal vertonen. Maar het straffen van een enkeling maakt de situatie niet beter. Mensen zijn sociale wezens en worden gevormd door de omgeving. Het straffen van een individu zal de systematische patronen van schade niet kunnen stoppen. Daarvoor is hervorming nodig, geen canceling.

Na canceling nog bekender

Johan Derksen is een schoolvoorbeeld van de paradoxale uitkomst van de cancelcultuur bij bekendheden. Telkens komt hij heelhuids uit een canceling en lijken zijn supporters nog sterker achter hem te staan. Cancelcultuur lijkt bekendheden een piek in populariteit te geven. Zelfs wanneer het geschetste beeld niet positief is, kan de uitkomst wel positief zijn in de zin van all press is good press. Want de bekendheden weten dat de meesten door een geforceerde of een (niet) gemeende excuusvideo wel weer vergeven zullen worden. Er zijn veel bekendheden nog bekender geworden door de cancelcultuur. Hierdoor gaan er steeds meer mensen op zoek naar de grenzen en willen zij stiekem misschien zelfs over de grens gaan, hopend op nog meer bekendheid na de canceling. Dit kun je zien als herhaaldelijk op de tenen trappen van gemarginaliseerde groepen, terwijl cancelcultuur er juist voor moest zorgen dat die groepen beschermd worden.

Geen ruimte voor fouten

De cancelcultuur geeft geen ruimte voor het maken van fouten en biedt weinig ruimte voor grijstinten: alles is goed of slecht. Dit terwijl wij mensen allemaal imperfecte wezens zijn. Wij groeien en leren telkens weer nieuwe dingen. Daarbij hoort ook het maken van fouten. Maar door de cancelcultuur krijgen mensen dus niet de ruimte om fouten te maken. Men moet altijd perfect zijn of een perfect beeld van zichzelf tonen. Dit is mentaal heel zwaar, niet alleen voor de publieke figuren, maar ook voor de gewone burger die het voorbeeld moet volgen.

Kortom, de cancelcultuur is in theorie een goed middel om gemarginaliseerde groepen een stem te geven. Maar de manier waarop we die nu gebruiken, is giftig en halfslachtig.

Als wij de problemen echt willen aankaarten, moeten we ons meer richten op het onderwijzen, niet op het straffen van mensen. Hierdoor zullen mensen minder snel achter een gecanceld persoon staan en krijgt gecanceld worden minder allure.
Dus voor echte verandering: minder canceling en meer bewustwording.

Precious Boateng is student bestuurskunde en organisatiewetenschappen.