Omdat ik afgelopen week als een zombie op de bank lag, had ik tijd om alle afleveringen van de Britse sciencefictionserie Black Mirror te kijken. Die titel verwijst naar het scherm van je tv of mobiel dat als een zwarte spiegel dient. Het derde deel van de serie opent met een aflevering waarin een jonge vrouw geobsedeerd is door haar sociale rating. Die is gebaseerd op beoordelingen door andere personen op een schaal van één tot vijf. Sociaal wenselijk gedrag leidt tot een hogere rating. Wil je luxe wonen of dineren in de betere restaurants, moet je minstens een 4,5 scoren.

Het fenomeen van persoonlijke scores is recentelijk veel aan de orde. Zo werkt China aan een ‘sociaal kredietsysteem’ dat iedereen voorziet van een burgerscore. Details over de precieze werking van de kredietscores zijn nog vaag. Wel is duidelijk dat punten worden afgetrokken voor zaken als gokken en het hebben van een strafblad. Daarentegen leidt het tijdig aflossen van je banklening tot bonuspunten. Ook in China heeft een lage burgerscore verstrekkende gevolgen. Personen kunnen van bepaalde banen worden uitgesloten en krijgen beperkt toegang tot internet.

Het tijdig aflossen van je banklening leidt tot bonuspunten

Het Chinese systeem dat zijn ingezetenen objectiveert en rangschikt in A-, B-, C- of D-burgers klinkt orwelliaans, maar de strategie van puntentoekenning vormt ook de basis van onze neoliberale samenleving. Ze is alleen verpakt in een ander jasje. Bedrijven als Facebook, Amazon en Google verzamelen zoveel mogelijk informatie van personen om daarop vervolgens invloed uit te oefenen via gerichte advertenties. In dit nieuwe stadium van het kapitalisme, het ‘surveillance kapitalisme’, draait alles om consumentenscores en daarmee de toegang tot digitale platforms. Volgens World Privacy Forum zijn er duizenden consumentenscores. Met een bankrekening heb je er een. Koop je een vliegtuigticket, hetzelfde. Op Rate My Professor kun je docenten scoren. Ene Robert Campbell scoort een 3,5. Het is een ‘terrifying, strange, psychotic man’, zegt het commentaar.

Terwijl ik Black Mirror kijk, vraag ik me af of het iemand uitmaakt of we door burgers, de Chinese overheid of het bedrijfsleven worden gescoord. Waarschijnlijk niet. We leven niet voor niets in een cultuur van likes en smileys.