Een datingapp voor mensen met een verstandelijke beperking, een apparaatje dat van kleur verschiet bij geluidsoverlast, een digitaal museum waarin je de penseelstreken op de schilderijen van Van Gogh kunt waarnemen. Verzin het maar eens! Als jurylid van de Amsterdam Science & Innovation Awards mag ik de innovatiepogingen van Amsterdamse wetenschappers beoordelen. Als evolutionair wetenschapper kijk ik met bijzondere aandacht naar deze voorstellen. Het lijkt erop dat de mens de enige diersoort is met het vermogen te innoveren. Op de wetenschappelijke congressen die ik bezoek, wordt vaak hoog opgegeven over culturele innovaties bij bijvoorbeeld chimpansees, onze naaste verwanten. Zo hebben sommige groepen een nieuwe eetgewoonte ontwikkeld door met een stokje in een mierennest te roeren en het stokje vervolgens af te likken (ant-dipping).

Maar het lijkt erop dat ze dit gedrag doelloos van elkaar overnemen. En als toevallig niemand in de groep het kunstje kent, dan sterft het gedrag uit. Ook bouwen ze niet voort op een nieuwe vondst – er is nog geen mierenrestaurant ontdekt in de jungles van Afrika! Experimenten waarin de leerprestaties van volwassen apen worden vergeleken met mensenbaby’s bevestigen dit beeld. Mensenkinderen doen het veel beter op leertaken waar het doel duidelijk is – hoe een snoepje uit een plastic buis te halen – maar de manier waarop niet – bijvoorbeeld de buis doorknagen of omkeren.

Er zou geen innovatie-award nodig moeten zijn

Voordeel van dat talent is dat je steeds een betere manier kunt verzinnen om hetzelfde doel te bereiken. Bovendien zijn mensen niet afhankelijk van wat ze anderen “live” zien doen. Om een huis bouwen, bier te brouwen of een statistische analyse uit te voeren, kun je instructies volgen op schrift of computer. En als je er niet uitkomt, dan is er altijd nog een docent om je te helpen. Zo zijn er bij de mens complexe culturen ontstaan, waarin innovaties zich razendsnel opvolgen en producten steeds beter en slimmer zijn geworden. Denk eens aan de overgang van de tamtam naar de telegraaf, de telefoon, en vervolgens de smartphone. Er zou dus eigenlijk geen award nodig moeten zijn om de mens aan het innoveren te krijgen. We zouden er alleen wat meer ruimte in onze opleidingen voor moeten bieden.