Wat leeft er in een mens? Wat leeft er in een ander? Waar ontmoeten we elkaar en op welke wijze? Hoe maken we ruimte voor verschil, en misschien nog spannender, hoe maken we ruimte voor onvermoede overeenkomsten? Wat hebben we nodig om iets meer dan gebruikelijk van onszelf te laten zien, en hoe maken we ruimte voor het ongemak dat daarmee gepaard gaat?
Het is een greep uit de vragen waarmee Circus Andersom, kunstenaarscollectief voor ontregelende verbinding, de komende weken de campusgemeenschap benadert. De kunstenaars doen onderzoek naar de waarde van angst voor een artistieke installatie rond diversiteit die begin juni - in de Kuyperweek - op de campus komt.

Nadenkend over deze vragen realiseer ik me dat ik me het meest op mijn gemak voel als ik op geen enkele manier met mijn identiteit geconfronteerd word. Als ik me niet bewust ben van mijn sekse, overtuiging of huidskleur. 

Een jaar of drie zal ik zijn geweest toen ik me voor het eerst bewust werd van mijn huidskleur. Mijn ouders waren met mij verhuisd van een wit dorp aan de Noord-Hollandse kust naar een commune in een middelgrote stad in India. We woonden met een groep Europeanen in een voormalig verblijf van een Maharadja, dat beheerd werd door een katholieke Indiase familie. Ik was idolaat van hun dochter Belinda, ruim twee jaar ouder dan ik. Ze had prachtige lange zwarte haren, altijd in strakke vlechten die blauwachtig glansden in de zon. Ik wilde niets liever dan zijn zoals Belinda en zij adopteerde me als haar kleine blonde schaduw.

Ik voel me het meest op mijn gemak als ik op geen enkele manier met mijn identiteit geconfronteerd word

Ze nam me mee op sleeptouw over het terrein, een verwilderde tuin naar koloniaal model. Ze liet me kennismaken met de conciërge die onder de trap woonde. We keken naar slangenbezweerders en andere straatartiesten die aan de poort hun kunsten vertoonden en stonden erbij te kijken als haar oudere broer met jongens uit de buurt fikkie stookte. 

Ik mocht zelfs mee in bad. Er was een speciale zeep die ik niet mocht gebruiken. Die was bedoeld om een donkere huid lichter maken. Dat is denk ik de eerste keer dat ik mijn huidskleur echt kon voelen. Een ongemakkelijk gevoel.

Je witte huidskleur voel je in de regel niet als je in een omgeving bent die overwegend wit is. Je voelt hem als je in een omgeving komt waar je een minderheid bent. Waar je niet opgaat in de grotere groep. Die minderheid kun je opzoeken, bijvoorbeeld door op reis te gaan of een periode op een ander continent door te brengen.

Anderhalf jaar geleden reisde ik voor de tweede keer sinds mijn kindertijd terug naar India. Nu in gezelschap van mijn man en twee dochters van dertien en negen. De eigen haren inmiddels compleet grijs, die van mijn reisgenoten alle drie rood. Winterwitte huiden vol met sproeten, waarvoor de riksja-chauffeur op dag één al een goed middeltje wist om die weg te bleken. Het was een onvergetelijke reis door de non-stop explosie aan kleuren, geuren, smaken en culturen die India rijk is.

Natuurlijk wilde ik mijn dochters graag laten zien waar ik een deel van mijn jeugd gewoond had. Maar ik wilde ook dat andere: dat ze hun huidskleur zouden voelen. Dat je in iedere blik eerst de classificatie ziet, de herkenning dat je anders bent. Dat je tot een minderheid behoort, hoe geprivilegieerd die minderheid ook is. En dat dat vermoeiend is, zelfs als iedereen je hartelijk ontvangt. Dat je huidskleur voelen vermoeiend is. Dat geconfronteerd worden met je identiteit ongemakkelijk is. Die ervaring is belangrijk om een klein beetje een idee te krijgen van wat het betekent onderdeel te zijn van een minderheidsgroepering. Zodat je begrijpt dat het niet voelen van je identiteit een luxe is.

Jasmijn Snoijink
Programmamaker DURF
j.snoijink@vu.nl

Vlnr Jasmijn Snoijink met haar dochters en man in India

De installatie van Circus Andersom is onderdeel van de Kuyperweek van 7 tot en met 10 juni. Houd vu.nl/kuyperjaar in de gaten voor updates. Wil je meewerken aan het onderzoek van Circus Andersom? Neem dan contact op met Jasmijn Snoijink.