Veel diersoorten leven nog op dezelfde manier als pakweg 100.000 jaar geleden. Maar dat geldt niet voor de mens. We zijn onze biologie allang ontstegen. Ons leven ziet er heel anders uit dan dat onze voorouders die honderdduizenden jaren lang als jager-verzamelaars leefden op de savannes van Afrika. Dankzij hun vindingrijkheid en innovatiekracht verspreiden onze voorouders zich over de hele wereld, van de kustgebieden in Europa tot de droge prairies in Noord-Amerika. Met de komst van de landbouw zo’n 12.000 jaar geleden ontstond er een geheel nieuwe situatie. Een overvloed aan voedsel vertaalde zich in een enorme groei van de wereldbevolking en de mens werd een ecologisch dominante soort. Maar het succes van de mens is relatief en heeft ook een keerzijde. In de loop der eeuwen zijn we de natuur steeds meer naar onze hand gaan zetten. Dat leverde allerlei kortetermijnvoordelen op, maar de langetermijnnadelen worden steeds zichtbaarder. Ondanks ons creatieve brein kunnen we de gevolgen van onze collectieve acties niet altijd goed inschatten. 

Het blijft een wapenwedloop met een onzekere afloop

Neem klimaatverandering. Om de wereldbevolking van energie te voorzien gingen we fossiele brandstoffen gebruiken. Dit leek een handige oplossing totdat de onbedoelde effecten van deze innovatie zich aandienden in de vorm van een snel opwarmende aarde. Dankzij onze innovaties heeft de mens een nieuwe omgeving voor zichzelf gecreëerd waardoor er evolutionaire mismatch kan ontstaan. De huidige pandemie covid-19 is het gevolg van mismatch.

De globalisering van onze samenleving biedt een ideale kans voor de evolutie van steeds besmettelijkere en dodelijkere virussen en bacteriën. Op termijn zullen we met ons slimme brein wel weer een nieuw vaccin of antibioticum verzinnen, maar het blijft een wapenwedloop met onzekere afloop. Tot die tijd zijn we gedwongen tot een wereldwijde lockdown, waardoor miljoenen mensen gedwongen thuis zitten te werken of studeren. Toch kan het nooit de bedoeling zijn geweest van onze voorouders om een digitale werk- of leeromgeving te creëren voor hun dierbaren. Misschien is het verstandig om onze biologie iets serieuzer te nemen en te bedenken dat niet iedere innovatie een vooruitgang is.

Lees ook: Giphart, R., & Van Vugt, M., Mismatch: how our stone age brain deceives us every day (and what we can do about it). Uitgeverij Hachette, 2018, Verenigd Koninkrijk.