Nu vier partijen het leenstelsel steunen, kunnen de tegenstanders nog maar één ding doen: hopen dat het kabinet valt, zodat het hele plan niet doorgaat. Het zou beslist niet de eerste keer zijn dat zoiets gebeurt.
Hoe lang blijft dit kabinet nog zitten? De vorige zes kabinetten zijn allemaal gestrand. Het laatste kabinet dat vier jaar volmaakte, trad twintig jaar geleden aan. Dat was het eerste paarse kabinet van VVD, PvdA en D66.
Geld terug
Vallende kabinetten hebben al heel wat grote onderwijsplannen met zich meegesleurd. Recent nog de langstudeerboete. Studenten zouden vanaf september 2012 drieduizend euro extra collegegeld moeten betalen als ze meer dan een jaar uitliepen. VVD en CDA hadden het plan te vuur en te zwaard verdedigd, maar het nieuwe, huidige kabinet schafte de boete meteen weer af. Wie al had betaald, kreeg zijn geld terug.
Zoiets zou ook met het leenstelsel kunnen gebeuren. Critici beweren dat VVD en PvdA onderhand zijn uitgeregeerd. Na een voortvarend begin zou het elan verdwenen zijn en durven de twee partijen geen knopen meer door te hakken. Bewindslieden spreken dit tegen, maar je weet het nooit: misschien is het binnenkort voorbij.
Administratieve puinhoop
Ook de huidige minister-president zag ooit zijn onderwijsplannen in de vuilnisbak verdwijnen toen er een kabinet viel. Mark Rutte was VVD-staatssecretaris van Onderwijs in het kabinet Balkenende II. Hij had een ambitieus plan: de leerrechten. Het kwam erop neer dat studenten een soort tegoedbonnen kregen waarmee ze zelf hun onderwijs konden inkopen. Als het niet beviel aan de ene opleiding, zouden ze makkelijk kunnen overstappen naar een andere. Maar universiteiten en hogescholen zagen het niet zitten en vreesden een enorme administratieve puinhoop.
Ondanks alle weerstand werd de wet aanvaard door de Tweede Kamer. Maar datzelfde jaar (2006) viel het kabinet en bleef Rutte met lege handen achter. Een paar maanden later stond Balkenende IV op het bordes, een coalitie van CDA, PvdA en ChristenUnie. De kersverse onderwijsminister Ronald Plasterk gooide de leerrechten meteen het raam uit.
Poging tot tijdrekken
Op die manier zijn allerlei plannen kopje onder gegaan, zoals het afschaffen van de basisbeurs voor masterstudenten en hoger collegegeld voor toponderwijs. Zelfs de harde knip tussen bachelor en master is een keer ‘controversieel verklaard’, zoals dat heet wanneer plannen pas na de verkiezingen weer behandeld mogen worden.
Vorige week deden de oppositiepartijen hun eerste poging tot tijdrekken. Ze wilden het wetsvoorstel eens rustig lezen en dan over ruim een maand een rondetafelgesprek houden met experts, zeiden ze in een vergadering. Daarna wilden ze alle tijd nemen voor de schriftelijke vragen. Vermoedelijk zouden ze ook geen haast hebben met de behandeling van de wet in de Tweede Kamer.
Slakkengangetje
Maar de vier partijen van het leenstelsel (VVD, PvdA, D66 en GroenLinks) laten er geen gras over groeien. Dat rondetafelgesprek is volgende week en waarschijnlijk wordt de wet dit najaar al behandeld. De partijen hebben niets te winnen bij een slakkengangetje.