Onafhankelijke journalistiek over de Vrije Universiteit Amsterdam | Sinds 1953
28 maart 2024

Wetenschap
& Onderwijs

Minister gaat neptijdschriften niet verbieden

Neptijdschriften zijn de keerzijde van open access in de wetenschap. Onderzoekers moeten oppassen dat ze niet ten prooi vallen aan malafide uitgevers, erkent ook minister Van Engelshoven, maar in een verbod ziet ze niets.

Toeval of niet, uitgerekend op de dag dat een kopgroep van Europese landen aankondigt serieus werk te maken van open access in de wetenschap, beantwoordt de minister schriftelijke vragen van D66 over de vele Nederlandse wetenschappers die in zogenaamde rooftijdschriften publiceren.

De elf landen willen niet langer betalen voor peperdure abonnementen op wetenschappelijke tijdschriften. Vanaf 2020 moeten de uitkomsten van publiek gefinancierd onderzoek voor iedereen vrij toegankelijk zijn, is het streven.

Misbruik

Dus moeten wetenschappers voortaan publiceren in open-access-tijdschriften. In plaats van de lezer betaalt de wetenschapper zelf eenmalig voor het artikel, waarna iedereen er gratis kennis van kan nemen.

Het nieuwe model werkt misbruik in de hand, want wat doen wetenschappers met artikelen die op de plank blijven liggen of elders zijn afgewezen? Die willen ze misschien wel, tegen een zacht prijsje, publiceren in onbekende tijdschriften. Wetenschappers worden immers afgerekend op hun publicaties.

Incasseren

Het is een verdienmodel geworden voor malafide uitgevers. Ze vragen wetenschappers om te publiceren, doen niet of nauwelijks aan kwaliteitscontrole en incasseren het geld. Zo zijn er ook wetenschappelijke congressen die bij nader inzien meer een fuik dan een congres blijken.

Het probleem speelt al jaren. De Volkskrant schreef er deze zomer over en kwam tot de ontdekking dat honderden Nederlandse wetenschappers, al dan niet onwetend, daadwerkelijk in die tijdschriften hebben gepubliceerd. Daarover stelde D66 Kamervragen.

Opletten

Maar hoe kwalijk de minister de neptijdschriften ook vindt, ze gaat ze niet bestrijden en tikt ook de wetenschappers niet op de vingers. “Ik ga er niet vanuit dat de betrokken wetenschappers te kwader trouw zijn geweest en zie geen aanleiding om aan het publiceren in de betrokken tijdschriften consequenties te verbinden voor de betrokken wetenschappers of hun instellingen.”

Wetenschappers moeten gewoon beter opletten, vindt ze. “Van wetenschappers mag worden gevraagd zich goed te vergewissen van de reputatie van tijdschriften. Dat kan bijvoorbeeld via Web of Science, Scopus of de Directory of Open Access Journals (DOAJ), of aan de hand van door de instellingen zelf ontwikkelde checklists. Een ‘sluitende controle’ op neptijdschriften is echter niet mogelijk.”

Publicatiedruk

Komt het misschien door de publicatiedruk die wetenschappers voelen, oppert D66. “Ongetwijfeld kunnen er tijdschriften op de markt komen door de publicatiedruk”, erkent Van Engelshoven. “Ik vind het geen goede zaak om maar zo veel mogelijk te publiceren.”

Maar het omgekeerde – helemaal niet publiceren – is ook niet wenselijk. De resultaten van met publiek geld gefinancierd onderzoek moeten volgens haar “openbaar en voor een breed publiek toegankelijk” zijn.

Reageren?

Houd je bij het onderwerp, en toon respect: commerciële uitingen, smaad, schelden en discrimineren zijn niet toegestaan. Reacties met url’s erin worden vaak aangezien voor spam en dan verwijderd. De redactie gaat niet in discussie over verwijderde reacties.

Velden met een * zijn verplicht
** je e-mailadres wordt niet gepubliceerd en delen we niet met derden. We gebruiken het alleen als we contact met je zouden willen opnemen over je reactie. Zie ook ons privacybeleid.