Wie halen we binnen en waar trekken we de grens? In zijn actualiteitencollege Binnen of buiten? Dilemma’s van het vluchtelingenvraagstuk stelde filosoof Ad Verbrugge die vraag centraal. Student-reporter Lieke bij ’t Vuur toog erheen, op zoek naar een antwoord. Hieronder haar verslag.
Met goede moed stap ik op donderdag 5 november het actualiteitencollege van Ad Verbrugge binnen: misschien dat ik eindelijk antwoord krijg op de vragen waarmee we de afgelopen tijd allemaal rondlopen.
Subjectieve wetenschap
De inleiding is, zoals te verwachten valt van een filosoof, een abstract verhaal. Filosofie is het opschorten van een oordeel, begint Verbrugge, en hij vertelt over de subjectiviteit van de sociale en geesteswetenschap. Hij gaat zelfs zo ver dat hij wetenschap op sommige vlakken vergelijkt met religie. Daar gaat mijn hoop op antwoorden.
Nationalisten versus moslims
En, gaat Verbrugge verder, mensen ontlenen hun waarheden aan nog wel andere categorieën dan de wetenschap: religie dus, en ideologieën, of populaire slagzinnen die tegenwoordig veelvuldig de ronde doen. Daarbij ziet Verbrugge nu twee groepen ontstaan: nationalisten tegenover moslims. De nationalisten hebben een gedeeld kenmerk, namelijk de haat jegens moslims, constateert hij. Maar hij zegt niets over de andere groep. Staan die groepen echt zo tegenover elkaar, vraag ik me af. Is het wel de islam versus de nationalisten? Of hebben we eigenlijk te maken met één groep tegen de ander, terwijl de moslims niet dezelfde haat jegens nationalisten koesteren?
Eeuwige verdeeldheid
Verbrugge maakt goed duidelijk hoe de tendens van verdeeldheid in de geschiedenis steeds terugkeert. Zijn conclusie luidt dat we in de staat waarin de huidige maatschappij zich bevindt, geen honderdduizenden vluchtelingen meer in ons verdeelde Europa kunnen opnemen. Daarbij lijkt hij subtiel de grens te trekken bij tweehonderdduizend. Hij benadrukt hierbij dat dit geen persoonlijk ideaal is.
Geen oplossing
Verbrugge geeft me hiermee het concrete antwoord waar ik voor kwam, maar ik blijf toch met vragen zitten. Waar Verbrugge de verdeeldheid benadrukt, zou ik willen dat we ons meer focussen op de oplossing, dan dat we ons zouden moeten beperken tot het tegenhouden van de vluchtelingenstroom. Het is me niet duidelijk hoe we de vluchtelingen buiten de grenzen van Europa kunnen houden. Met het sluiten van de grenzen stijgt de illegale mensensmokkel, waardoor de tocht naar Europa juist gevaarlijker en oncontroleerbaarder wordt.
Aardbewoners
Bovendien mis ik het alternatief. Verbrugge constateert dat Europa de vluchtelingen niet meer op kan nemen. De rol van grote mogendheden zoals Amerika of Australië blijft onbesproken. Laten we de mensen die nog zullen komen dan gewoon in de kou staan? Verbrugge maakt hier opnieuw een tweedeling; wat hij in feite zegt is dat wij in Europa de problemen van hen in de Arabische wereld er niet bij kunnen hebben. Ik vraag me af of dat niet mede ‘onze’ problemen zijn. Misschien is de vraag ‘waar trekken we de grens?’ niet de juiste vraag om te stellen. Wat mij betreft zijn we uiteindelijk allemaal aardbewoners, die gezamenlijk de wereldproblematiek zouden moeten oplossen. De wereld kent immers geen natuurlijke grenzen.