Onafhankelijke journalistiek over de Vrije Universiteit Amsterdam | Sinds 1953
26 maart 2024

Wetenschap
& Onderwijs

Eén geur van vroeger en je verslaving is weer terug

Een bekende plek of geur kan al voldoende zijn om herinneringen bij alcoholverslaafden te doen herleven en ze opnieuw in verslavingsgewoonten te doen vervallen. Onderzoek bij muizen aan de Vrije Universiteit ontrafelt wat er gebeurt.

De vernieuwde NIX-campagne, die vorige maand van start ging, moet jongeren onder de achttien ontmoedigen alcohol te drinken en te roken. Maar de campagne viel in het niet bij berichten over de doorlopende proeven met door de overheid geteelde wiet en een wetsvoorstel voor de regulatie van XTC. De maatschappelijke acceptatie van alcohol verbloemt de ernst van de schade die alcohol kan aanrichten, vergeleken met andere (hard)drugs.

Weer verslaafd

Een van de grote problemen bij alcoholverslaving is dat heel veel gebruikers na het afkicken opnieuw vervallen in hun verslavingsgewoonten. Terugkeren in de oude leefomgeving speelt daarbij een belangrijke rol, maar ook kleinere prikkels, zoals een beeld of geur, kunnen oude gewoonten doen opleven, blijkt uit lopend onderzoek aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Als je die associatie met alcohol kunt remmen, zou dat de terugval kunnen voorkomen.

Daarvoor is inzicht nodig in hoe alcohol gekoppeld is aan het maken van herinneringen. Recent onderzoek met fruitvliegjes in het wetenschapstijdschrift Cell toont dat zelfs kleine hoeveelheden alcohol al een directe invloed kunnen hebben op fundamentele processen van geheugenvorming. Als de onderzoekers bij de fruitvliegjes veranderingen aanbrachten in het zogenaamde Notch-gen, ontstonden er subtiele verschillen in een specifieke, bij geheugenvorming betrokken receptor voor dopamine. En dopamine is het stofje dat zorgt dat we ons blij voelen en dat we aan dingen verslaafd raken. Zo zouden positieve associaties voorrang kunnen krijgen in het geheugen, ondanks dat er bij het nuttigen van alcohol flink wat stoffen vrijkomen die het zenuwstelsel negatief beïnvloeden. Daardoor vergeet je niet alleen de slechte delen van je dronken avond, maar raak je ook gemakkelijk aan alcohol verslaafd – en het maakt het des te moeilijker er weer vanaf te komen.

‘Ook na een onthoudingsperiode gaat de muis bij het zien van het lampje als een gek weer zoeken naar alcohol’

Alcohollampje

Esther Visser doet op de VU promotieonderzoek naar het gedrag van aan alcohol verslaafde muizen en de hersencellen die betrokken zijn bij de drang naar alcohol. “In het lab hebben we een methode ontwikkeld waarmee we de zenuwcellen kunnen labelen die actief zijn op het moment dat de muizen alcohol krijgen. Op datzelfde moment tonen we ook kort een lampje, zodat de muizen dat gaan associëren met de alcoholbeloning”, legt Visser uit. “Dat lampje zorgt ook na een onthoudingsperiode voor een sterke reactie. De muis gaat dan als een gek weer zoeken naar alcohol.”

De hersencellen waarin de associatie tussen prikkel en alcohol ligt opgeslagen, krijgen een label. Daarna kunnen de onderzoekers de muizen behandelen met een stof die heel specifiek de activiteit van de gelabelde cellen remt. “Normaal gesproken zouden muizen bij het zien van het lampje meteen weer alcohol willen. Maar wanneer we die gelabelde hersencellen remmen, zien we een sterke afname van alcoholzoekgedrag,” zegt Visser. Zo kunnen de onderzoekers de terugval naar verslavingsgedrag in de muizen beperken.

Geen suiker

Het onderzoek van Visser en haar collega’s kan niet direct doorgetrokken worden naar andere stoffen. “We zien bijvoorbeeld grote verschillen tussen suiker en alcohol”, zegt ze. “Suiker vinden de dieren superlekker, maar op het moment dat de suiker er niet meer is, hebben ze er niet zo veel behoefte meer aan.” En ook bij het tonen van de associatieprikkel is er geen sterke reactie. Zowel de herinnering als de terugval lijkt bij alcohol dus sterker.

Ook met andere verslavende middelen zijn er mogelijk flinke verschillen. Visser: “Terugval is een groot probleem bij elke verslavende stof, dus bepaalde factoren zijn hetzelfde. Maar elke drug heeft zijn eigen patroon van hersengebieden en neurale netwerken die betrokken zijn bij de verslaving.” Het zal dus nog wel even duren voordat er een antiverslavingsmedicijn is voor mensen.

Reageren?

Houd je bij het onderwerp, en toon respect: commerciële uitingen, smaad, schelden en discrimineren zijn niet toegestaan. Reacties met url’s erin worden vaak aangezien voor spam en dan verwijderd. De redactie gaat niet in discussie over verwijderde reacties.

Velden met een * zijn verplicht
** je e-mailadres wordt niet gepubliceerd en delen we niet met derden. We gebruiken het alleen als we contact met je zouden willen opnemen over je reactie. Zie ook ons privacybeleid.